Dziennik budowy i jego rola w procesie inwestycyjnym

Przepisy prawa nie wprowadzają precyzyjnego katalogu inwestycji, w których należy obligatoryjnie prowadzić dziennik budowy. Można to jednak pośrednio wywnioskować z przepisu art. 42 ustawy Prawo budowlane (dalej jako pr. bud.), który wskazuje, że obowiązkiem kierownika budowy jest prowadzenie dziennika budowy. Stąd wynikać zatem może reguła, zgodnie z którą dokument ten musi być prowadzony dla obiektu budowlanego w razie realizacji inwestycji na podstawie pozwolenia na budowę lub w sytuacji wykonywania robót budowlanych na podstawie zgłoszenia, o którym mowa w art. 30 pr.bud.

Organem właściwym do wydania dziennika budowy jest organ administracji architektoniczno-budowlanej, który wydał decyzję o pozwoleniu na budowę, bądź wobec którego dokonano wymaganego zgłoszenia. Zgodnie z § 5 ust. 3 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 26 czerwca 2002 r. w sprawie dziennika budowy, montażu i rozbiórki, tablicy informacyjnej oraz ogłoszenia zawierającego dane dotyczące bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia (DzU 2002.108.953 z późn. zm., dalej jako r.d.b.), dziennik budowy powinien być wydany w terminie 3 dni od dnia, w którym decyzja o pozwoleniu na budowę stała się wykonalna, albo od dnia, w którym inwestor nabył prawo do wykonywania robót budowlanych na podstawie zgłoszenia. Na poszczególne strony dziennika budowy organ wydający dziennik nanosi pieczęcie. 

Wpisów w dzienniku budowy dokonuje się w sposób trwały i czytelny na oryginałach i kopiach stron, zamieszczając je w porządku chronologicznym, w sposób uniemożliwiający dokonanie późniejszych uzupełnień. Osobami uprawnionymi do dokonywania wpisów w dzienniku budowy są: właściciel, inwestor, projektant, kierownik budowy oraz robót budowlanych, inspektor nadzoru inwestorskiego, osoby odpowiedzialne za czynności geodezyjne na terenie budowy oraz pracownicy organów nadzoru budowlanego i innych organów uprawnionych do kontroli przestrzegania przepisów na budowie - w ramach dokonywanych czynności kontrolnych.

W razie stwierdzenia przez kierownika budowy, iż roboty budowlane wykonywane są niezgodnie z projektem, zgodnie z art. 22 pkt 5 pr.bud. powinien on dokonać odpowiedniego wpisu do dziennika budowy, dotyczącego wstrzymania wykonywania tych robót. Powyższe stanowi jeden z ustawowych obowiązków kierownika budowy, który dodatkowo wymaga zawiadomienia inwestora.

Kierownik budowy, na podstawie § 11 r.d.b., jest również odpowiedzialny za właściwe prowadzenie dziennika budowy, jego stan oraz odpowiednie przechowywanie go na terenie budowy, jak też przechowywanie go w sposób zapobiegający jego uszkodzeniu, kradzieży lub zniszczeniu. Ponadto odpowiada za udostępnianie dziennika budowy wyłącznie osobom upoważnionym. Dziennik budowy znajduje się na stałe na terenie budowy lub rozbiórki.

Jak wskazuje przepis art. 45 pr.bud., dziennik budowy stanowi urzędowy dokument przebiegu robót budowlanych oraz zdarzeń i okoliczności zachodzących w toku wykonywania robót. Należy więc unikać jakichkolwiek przekreśleń, wykreśleń, dopisków lub innych działań mogących podważyć autentyczność wpisów.

W wyżej przywołanej normie prawnej ustawodawca użył sformułowania urzędowy dokument, który to zwrot stał się przedmiotem licznych analiz sądów powszechnych, administracyjnych, jak i Sądu Najwyższego.

Zarówno w prawie administracyjnym, cywilnym, jak i karnym, dokument urzędowy stanowi bowiem silny środek dowodowy. Przykładowo z mocy przepisu art. 244 kodeksu postępowania cywilnego (dalej jako k.p.c.) dokument urzędowy korzysta z domniemania prawdziwości (autentyczności) oraz domniemania zgodności z prawdą tego, co zostało w nim urzędowo zaświadczone. Są to domniemania prawne. Powyższe domniemania mogą być obalone poprzez zaprzeczenie prawdziwości dokumentu lub przez udowodnienie, że oświadczenie organu zawarte w danym dokumencie urzędowym, wystawionym przez ten organ, jest niezgodne z prawdą. Z podobnego domniemania korzystają również dokumenty urzędowe w rozumieniu prawa administracyjnego (por. art. 76 kodeksu postępowania administracyjnego, dalej jako k.p.a.).

W orzecznictwie sądowym spotkać można dookreślenie zakresu użytego przez ustawodawcę w przepisie art. 45 pr.bud. pojęcia dokumentu urzędowego. Wiodąca linia argumentacyjna nie utożsamia dokumentu urzędowego w rozumieniu art. 45 pr. bud. z dokumentem urzędowym w rozumieniu innych ustaw (w tym k.p.c. i k.p.a.). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 lutego 2015 r. uznał bowiem, że dziennik budowy pozbawiony jest cech dokumentu urzędowego, nie tylko w rozumieniu art. 244 k.p.c. czy art. 76 § 1 k.p.a., ale także jako posiadającego moc takiego dokumentu.

Wpisów w nim dokonują co do zasady podmioty, które nie wykonują zadań z zakresu administracji publicznej. Wpisy pracowników organów nadzoru budowlanego i innych organów uprawnionych do kontroli przestrzegania przepisów na budowie również nie mogą być traktowane jako dokument urzędowy¹.

W wyroku z dnia 16 listopada 2016 r. Sąd Najwyższy stwierdził natomiast wprost, iż dziennik budowy stanowi dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., a zatem stanowiący wyłącznie dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie². Dokumenty prywatne, w przeciwieństwie do dokumentów urzędowych, nie korzystają z domniemania zgodności z prawdą oświadczeń w nich zawartych. Przyjmuje się, że każda osoba mająca w tym interes prawny może stwierdzić i dowodzić, że treść złożonych w dokumencie prywatnym oświadczeń nie odpowiada stanowi rzeczywistemu³. Z tej przyczyny wykształcenie linii orzeczniczej, zgodnie z którą dziennik budowy, wbrew sformułowaniu użytemu w art. 45 pr.bud, nie stanowi dokumentu urzędowego w znaczeniu procesowym, wpłynęło na osłabienie jego mocy jako środka dowodowego.

Jakie mogą być konsekwencje wadliwego prowadzenia dziennika budowy? W skrajnych przypadkach, można zakwalifikować jako naruszenie ustaleń i warunków określonych w decyzji o pozwoleniu na budowę lub zatwierdzonym projekcie budowlanym. Wówczas powstaje ryzyko wydania przez organ nadzoru budowlanego, na podstawie art. 50 pr.bud., postanowienia o wstrzymaniu budowy. Ponadto kierownik budowy może ponieść odpowiedzialność cywilną wobec inwestora z powodu nienależytego wykonania obowiązków właściwego zorganizowania budowy i kierowania nią, bowiem to na kierowniku budowy ciąży ustawowy obowiązek prowadzenia dziennika budowy (art. 42 ust. 2 pkt 1 pr.bud.). Należy zatem raz jeszcze podkreślić, iż dziennik budowy odgrywa bardzo ważną rolę podczas realizacji każdej inwestycji budowlanej, niezależnie od tego, z jakiej konstrukcji dowodowej będzie korzystał w toku ewentualnego procesu sądowego.

¹ wyrok Sądu Najwyższego z dnia  18 lutego 2015  r., sygn. akt I CSK 107/14, LEX nr 1677052.
² wyrok Sądu Najwyższego z dnia  16 listopada 2016  r., sygn. akt I CSK 795/15,  LEX nr 2153425.
³ por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 1982 r., sygn. akt III CRN 65/82, LEX nr 8414.

Magdalena Hajduk
Kancelaria Ślązak, Zapiór i Wspólnicy

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!