Jak wybrać system ocieplenia?

Kryteria doboru systemu ociepleń

Trwałość eksploatacyjna powinna być, obok ceny, najważniejszym elementem analizowanym przez przyszłego użytkownika przed zakupem systemu ocieplenia. System posiadający wysoką trwałość eksploatacyjną pozwoli przez lata cieszyć się estetyczną elewacją, wokół której nie trzeba będzie wykonywać kosztownych prac naprawczych.

Strony internetowe, karty techniczne produktów i broszury informacyjne pełne są rozmaitych parametrów mniej lub bardziej technicznych, którymi producenci oraz handlowcy starają się zachęcić klientów do kupna takiego, a nie innego rozwiązania. Jak analizować te informacje? Czy współczynnik dyfuzji pary wodnej dla systemu „A” wyższy o 0,02 m w stosunku do systemu „B” jednoznacznie wskazuje ten pierwszy? Czy pojawiające się w specyfikacjach technicznych wymagania dotyczące definiowanej gęstości nasypowej produktów wchodzących w skład systemu ociepleń, czy też zawartości włókien lub koloru zaprawy klejącej, mogą w jakikolwiek sposób wpływać na trwałość eksploatacyjną systemu? Jakimi kryteriami kierować się, aby dokonać dobrego wyboru?

Najważniejsze parametry decydujące o trwałości eksploatacyjnej systemów ociepleń:

a) elastyczność systemu definiowana jako jego odporność na oddziaływanie skrajnych warunków eksploatacyjnych w długotrwałych testach symulacyjnych. Badania takie przeprowadza się zgodnie z wymaganiami wytycznych EAD – w komorach klimatycznych na ścianach wielkogabarytowych, na których instalowane są systemy ETICS. Co godzinę ściany poddawane są oddziaływaniu gwałtownych zmian temperatury (początkowo w zakresie od 15 do 70°C, następnie w przedziale od –20 do 50°C). Dodatkowo ściany rozgrzane do 70°C zraszane są zimną wodą, co może powodować tworzenie się mikrorys. Systemy, które przejdą takie badanie symulacyjne, gwarantują trwałość eksploatacyjną przez minimum kilkanaście lat. Dowodem na pomyślne przejście tego typu testów jest uzyskanie dla produktu Europejskiej Oceny Technicznej. Systemy posiadające wyłącznie Krajową Ocenę Techniczną nie są poddawane tego rodzaju wyrafinowanym eksperymentom;

Czytaj też: Termomodernizacja budynków jednorodzinnych – na co zwrócić uwagę dobierając bezspoinowy system ociepleń?

b) nasiąkliwość, czyli zdolność do absorpcji wody. Jest to ważny parametr dla użytkownika systemu i to nie tylko wizualny. Nasiąkliwość w dużej mierze zależy od rodzaju zastosowanej warstwy wierzchniej systemu, czyli wyprawy tynkarskiej lub – w przypadku zastosowania jeszcze farby elewacyjnej na tynku – od typu powłoki malarskiej (do wyboru są m.in. produkty akrylowe, silikatowe, silikonowe). Wyprawy o wysokiej nasiąkliwości będą się charakteryzowały przede wszystkim tym, że już po niewielkich opadach deszczu na powierzchni fasady, pod wpływem wilgoci, pojawią się zmiany koloru. Co więcej, przebarwienia te będą dość długo wysychać. Nasiąkliwość warstwy wierzchniej prowadzi nie tylko do defektów estetycznych, ale ma także dużo poważniejsze znaczenie dla trwałości eksploatacyjnej systemu. Wyprawa przyjmująca wilgoć jest narażona na tzw. korozję mrozową. W sprzyjających warunkach pogodowych (deszcz, a następnie mróz) taka powierzchnia podlega oczywistej destrukcji. Parametr ten ma również niebagatelne znaczenie z uwagi na osadzanie się drobnych cząsteczek kurzu, zarodników grzybów itp. na elewacjach. Tynki i farby fasadowe łatwo absorbujące wilgoć są mniej odporne na zabrudzenia i zanieczyszczenia strukturalne, nie tylko powierzchniowe, ale też wnikające w głąb, np. z wodą opadową;

c) odporność na porażenie biologiczne, czyli na rozwój grzybów, pleśni oraz alg na powierzchni fasad. Stopień zabezpieczenia fasad przed rozwojem mikroorganizmów nie znalazł się w żadnych wymaganiach formalnych dotyczących systemów ETICS. Nie oznacza to bynajmniej, że systemy ociepleń są pozbawione tego typu zabezpieczeń. Każdy z producentów powinien stosować dwa typy biocydów: tzw. in can – zabezpieczających produkty płynne w opakowaniu na czas przechowywania oraz preparatów aktywnych powłokowo, chroniących powierzchnie fasad już po aplikacji produktu. Istotna jest nie tyle sama zawartość biocydów w produkcie, ile ich rodzaj – gwarantujący skuteczność ochrony. Warto podkreślić, że w zależności od struktury chemicznej gotowej mieszaniny, produkty będą wymagały różnego stopnia zabezpieczenia przed mikroorganizmami z uwagi na różną wartość pH, która stanowi barierę dla rozwoju tej formy życia, jak np. w przypadku tynków silikatowych (pH >11) i akrylowych (pH > 9). Biocydy zawarte w produktach fasadowych podlegają naturalnym procesom wymywania, dlatego ważnym elementem wpływającym na trwałość eksploatacyjną systemów jest okres, przez jaki środki te będą zachowywały swoją skuteczność. Trzeba też ocenić stopień nasiąkliwości wyprawy tynkarskiej, gdyż wilgoć sprzyja mikroorganizmom, jest jednym z czynników decydujących o ich rozwoju. Wszelkie produkty, które zawierają informacje o działaniu antygrzybicznym czy antyalgowym itp., powinny posiadać stosowne potwierdzenia w tym zakresie. Warto zatem zwrócić uwagę na odpowiednie zapisy na opakowaniach produktów budowlanych czy też w komunikacji producentów, a także na jakich podstawach są one oparte;

d) odporność systemu na uderzenie, tzw. impact resistance. Eksploatowane fasady w zależności od typu obiektu i jego lokalizacji podlegają w różnym stopniu zagrożeniom polegającym na trwałym uszkodzeniu systemu ociepleń w wyniku np. uderzenia piłką. Wytrzymałość produktów sprawdza się w badaniach laboratoryjnych. Chodzi np. o tzw. test kuli, który polega na analizie ewentualnych pęknięć, które mogą wystąpić na powierzchni tynku, tworzących się w efekcie uderzeń kulą stalową o określonej masie, uderzającą z różną energią. Analogicznie wykonywany jest test odporności na uderzenie ciałem miękkim o masie 50 kg. Pozytywny wynik takiego badania jest podstawą do przyznania produktowi Krajowej Oceny Technicznej lub Europejskiej Oceny Technicznej. Klasyfikacja odporności na uderzenia ma trzy zakresy od III do I. Najbardziej trwałe są systemy klasy I.

Uwarunkowania eksploatacyjne

Należy zwrócić uwagę na powiązanie różnych parametrów pomiędzy sobą i co w efekcie daje to nam jako użytkownikom. Jak te parametry przekładają się na aspekty praktyczne?

Przykładowo: parametry techniczne wymienione w pkt. a oraz d. Decydujące znaczenie dla osiągnięcia wysokich wartości ma tutaj ilość użytych dyspersji tworzyw sztucznych oraz odpowiedni dobór stosu nasypowego kruszyw. Będą one bowiem decydowały o odporności wyprawy tynkarskiej na obciążenia termiczne i punktowe – mechaniczne. Jak takie badanie przekłada się na aspekty eksploatacyjne? Z roku na rok systematycznie przybywa elewacji w ciemnych i bardzo ciemnych kolorach. Również takich, gdzie ciemne fragmenty elewacji sąsiadują z jasnymi lub wręcz białymi. Nie trzeba nikogo przekonywać, że powierzchnie w ciemnych kolorach nagrzewają się zdecydowanie szybciej od tych jasnych. Na elewacji ma to niebagatelne znaczenie. Począwszy od dnia, gdy po niebie wędrują chmury – występuje cykliczne rozszerzanie i kurczenie wypraw tynkarskich. W słoneczny letni dzień temperatura ciemnych fasad przekracza 70°C. W przypadku gwałtownej burzy wychładza się ona do ok. 20°C – wierzchnie warstwy systemu ETICS muszą przejąć tego typu gwałtowne zmiany temperatury, skutkujące wystąpieniem zmian liniowych, bez propagacji mikrorys w strukturze wyprawy. Oczywiście występują również zmiany liniowe na elewacjach w cyklach rocznych, gdy pomiędzy zimą a latem dochodzi do wystąpienia gradientu temperatur sięgającego ok. 100°C i takim odkształceniom powierzchni też trzeba przeciwdziałać.

Z kolei parametry określone w pkt. b i c decydują o tym, w jakim stopniu będzie postępował proces kreacji zabrudzeń. Nasiąkliwość wyprawy tynkarskiej nie decyduje tylko o tym, w jakim stopniu będzie przyjmowała ona wilgoć, ale wraz z deszczem migrują w głąb jej struktury, migruje również kurz zalegający na powierzchni fasady. Po odparowaniu wilgoci pozostaje on w formie widocznych, pogłębiających się coraz bardziej z czasem zabrudzeń. Takie przypadki obserwujemy najczęściej w narożnikach obróbek blacharskich podokienników, z powierzchni których kurz jest efektywnie wymywany przez wody opadowe i trafia bezpośrednio na powierzchnię elewacji.

Z kolei trwałość zabezpieczenia biocydowego będzie zależała nie tylko od rodzaju i ilości dodanych środków zabezpieczających – jednym z kluczowych parametrów o tym decydujących jest szczelność wyprawy uzyskiwana m.in. poprzez wielkość dodatku dyspersji tworzyw sztucznych i dodatków hydrofobizujących (zatem parametr z pkt. a). Wielkość ta będzie decydowała o tempie wymywania dodatków biocydowych z powierzchni wyprawy, a zatem także o skuteczności jej zabezpieczenia w dłuższym okresie eksploatacji.

Rozwiązania systemowe

Z przytoczonych przykładów wynika, że parametry techniczne mają swoje bezpośrednie przełożenie na uzyskiwane parametry eksploatacyjne, istotne dla każdego użytkownika systemu ociepleń.

Należy w tym miejscu jasno podkreślić – nie ograniczają się one wyłącznie do wyprawy tynkarskiej lub powłoki malarskiej na nią nałożonej. Mówimy o systemie – układzie wzajemnie kompatybilnych produktów, które muszą ze sobą współpracować. Dlatego nie można rozpatrywać wyłącznie warstw wierzchnich bez uwzględnienia ich współpracy z pozostałymi elementami, np. wyprawą tynkarską i warstwą zbrojoną.

Wszelkie badania są prowadzone w obszarze pełnych systemów, w skład których wchodzą kleje do klejenia izolacji termicznej, płyty izolacyjne, warstwa zbrojona wraz z siatką, ewentualnie preparaty gruntujące i wyprawy tynkarskie (mogą być pokrywane powłokami malarskimi). Zatem decydując się na ocieplenie domu, należy kierować się zasadą, że stosujemy pełen system określonego producenta, mając gwarancję rzeczywistego osiągnięcia deklarowanych parametrów. Nie składamy elementów systemu, jak to się niestety nadal dość często zdarza, z produktów pochodzących z ofert różnych producentów. Nawet najlepszy tynk silikonowy nie sprawdzi się w praktyce przy zastosowaniu na najtańszej zaprawie klejącej, z której wykonano warstwę zbrojoną. O tym powinniśmy pamiętać.

Podsumowanie

Przytoczone parametry, na tle wielu pozostałych charakteryzujących system ociepleń, wydają się najistotniejsze z punktu widzenia użytkownika, gdyż zapewniają bezawaryjną pracę systemu na elewacji oraz estetykę fasad na długie lata. Warto zatem na etapie doboru systemu zwrócić uwagę nie tylko na cenę produktów, ale przede wszystkim na kryteria techniczne decydujące o jego technicznej trwałości w długiej perspektywie eksploatacji elewacji.

Zdjęcia: Stowarzyszenie na Rzecz Systemów Ociepleń