Hydroizolacja fundamentów
Fot. GRACE
Poprawny dobór materiałów do wykonania hydroizolacji budynku i prawidłowe ich wbudowanie to podstawowe warunki, których spełnienie pozwoli uniknąć późniejszych problemów z wilgocią.
Zobacz także
STYROPMIN Izolacja fundamentów – ocieplenie na lata
Gdy zbliżacie się do momentu symbolicznego wbicia pierwszej łopaty pod rozpoczęcie budowy domu, warto zastanowić się nad kwestią termoizolacji, zwłaszcza jeśli chodzi o fundamenty, które są pierwszym etapem...
Gdy zbliżacie się do momentu symbolicznego wbicia pierwszej łopaty pod rozpoczęcie budowy domu, warto zastanowić się nad kwestią termoizolacji, zwłaszcza jeśli chodzi o fundamenty, które są pierwszym etapem prac.
Remmers Polska Sp. z o.o. Uszczelnianie budynków jeszcze nigdy nie było tak proste
Wraz z pojawieniem się na rynku materiałów budowlanych elastycznych, modyfikowanych polimerami powłok grubowarstwowych – określanych czasem skrótem FPMC (od ang. Flexible Polymer Modified thick Coating),...
Wraz z pojawieniem się na rynku materiałów budowlanych elastycznych, modyfikowanych polimerami powłok grubowarstwowych – określanych czasem skrótem FPMC (od ang. Flexible Polymer Modified thick Coating), a częściej jako hydroizolacje „hybrydowe” lub „reaktywne” – hydroizolacje budowlane weszły w erę postbitumiczną. Kolejna generacja powstała wokół flagowego produktu firmy Remmers, czyli MB 2K, stale się rozwija. Najlepszym, a zarazem najnowszym tego dowodem jest MB 1K rapid, niezwykle łatwy w użyciu,...
Owens Corning PAROC Polska Ocieplenie sufitu w garażu lub piwnicy: nieduża inwestycja, znaczne oszczędności
Stropy oddzielające pomieszczenia ogrzewane od stref nieogrzewanych, takich jak piwnice, garaże czy parkingi, często nie posiadają optymalnej izolacji termicznej. Dotyczy to głównie starszych obiektów,...
Stropy oddzielające pomieszczenia ogrzewane od stref nieogrzewanych, takich jak piwnice, garaże czy parkingi, często nie posiadają optymalnej izolacji termicznej. Dotyczy to głównie starszych obiektów, wznoszonych w czasach, kiedy obowiązywały mniej restrykcyjne normy. Warto wiedzieć, że termomodernizacja lub ocieplenie stropu betonowego to stosunkowo łatwa do zrealizowania inwestycja, która może przynieść znaczące korzyści w postaci niższych kosztów eksploatacji w sezonie grzewczym. Jakie są wymagania...
Wśród najczęściej stosowanych materiałów hydroizolacyjnych są produkty bezspoinowe. Ich podstawową zaletą, w porównaniu z materiałami rolowymi, jest bezszwowość. Dzięki temu uszczelnienie dylatacji, przejść rur instalacyjnych oraz podobnych miejsc jest znacznie łatwiejsze. Nie oznacza to, że materiały bezszwowe nie mają wad.
Podstawowym problemem przy ich aplikacji może być na przykład wykonanie zbyt cienkiej powłoki. Czasami jest to celowe działanie wykonawcy, ale może to być również skutek złego przygotowania podłoża. Problem ten nie występuje w przypadku stosowania materiałów rolowych, tutaj można najwyżej „zaoszczędzić” na pominięciu jednej warstwy. Z drugiej strony przyczyną przecieków przez materiały rolowe może być brak szczelności na połączeniu poszczególnych pasów.
Namiastką materiałów bezszwowych były (i są nadal) stosowane od kilkudziesięciu niemal lat roztwory, emulsje, pasty i lepiki. Słowa „namiastka” używam tu celowo. Nowoczesne materiały (na bazie cementu lub bitumów) cechują się takimi parametrami, które są nieosiągalne dla wspomnianych wyrobów starszej generacji.
Nowoczesne materiały hydroizolacyjne
Wśród stosowanych obecnie bezspoinowych materiałów do hydroizolacji fundamentów warto wymienić m.in.:
- Grubowarstwowe, polimerowo-bitumiczne masy hydroizolacyjne (zwane także masami KMB). Są to materiały jedno- lub wieloskładnikowe, bezzapachowe, bezrozpuszczalnikowe, o natychmiastowej niemal odporności na deszcz, pozwalające na szybkie zasypanie wykopów fundamentowych. W przeciwieństwie do wyżej wymienionych materiałów masy KMB, w zależności od grubości warstwy, mogą stanowić zarówno izolację przeciwwilgociową, jak i przeciwwodną. Dostępne na rynku masy KMB różnią się liczbą składników (jedno- lub wieloskładnikowe), a co za tym idzie – sposobem i czasem schnięcia. Materiały jednoskładnikowe wiążą przez wysychanie. Czas wysychania zależy głównie od warunków zewnętrznych, co w pewnych sytuacjach może przedłużać realizację inwestycji (dopóki warstwa izolacji nie wyschnie, dopóty nie można ułożyć płyt ochronnych i zasypać wykopu). Innym niebezpieczeństwem jest możliwość zniszczenia warstwy izolacji, np. przez niespodziewaną burzę – jednoskładnikowe materiały izolacyjne są odporne na deszcz po całkowitym wyschnięciu. Dwuskładnikowe masy potrafią w czasie twardnienia wiązać nawet bez dostępu powietrza lub w obecności wody. Są one niemal natychmiast odporne na deszcz i szybko wiążą. W przeciwieństwie do tradycyjnych lepików masy KMB, zwłaszcza dwuskładnikowe, zachowują znaczną elastyczność w ujemnych temperaturach (zdolność mostkowania rys w temperaturze –10°C może sięgać prawie 2 mm), są odporne na opady atmosferyczne już po kilku godzinach od nałożenia, a także na agresywne wody znajdujące się w gruncie.
- Elastyczne szlamy uszczelniające – to jedno- lub dwuskładnikowe wodoszczelne i wodoodporne powłoki, które mogą przenosić rysy podłoża o szerokości rozwarcia nie mniejszej niż 0,5 mm. Podstawowym składnikiem elastycznej zaprawy uszczelniającej jest cement z modyfikatorami. Na rynku spotyka się także (choć chyba coraz rzadziej) szlamy sztywne. Ze względu na brak zdolności mostkowania rys ich zastosowanie jest jednak ograniczone. W skład tych polimerowo-cementowych zapraw wchodzi cement, selekcjonowane kruszywo mineralne o uziarnieniu dobranym według specjalnie opracowanej krzywej przesiewu, włókna i specyficzne dodatki (specjalnie modyfikowane żywice, związki hydrofobowe itp.) Skład ten gwarantuje skuteczne działanie uszczelniające, nawet przy niewielkich grubościach warstwy. Jeżeli zaprawa występuje w postaci elastycznej, to dla materiałów dwuskładnikowych dochodzi do tego wodna dyspersja polimerów zapewniających znaczną elastyczność zaprawy po związaniu, a dla materiałów jednoskładnikowych w suchym proszku muszą się znajdować redyspergowalne (rozpuszczalne w wodzie) kopolimery tworzyw sztucznych. Dodatkową cechą cementowych mikrozapraw uszczelniających jest możliwość ich aplikowania na wilgotne podłoża. W wielu przypadkach są one alternatywą dla przeciwwilgociowych i przeciwwodnych izolacji bitumicznych. Ich skład ustala się tak, aby stanowiły trwałe, elastyczne i szczelne zabezpieczenie przed wodą. Związane powłoki są odporne na czynniki atmosferyczne (cykle zamarzania i od marzania, szkodliwy wpływ soli zawartych w wodzie) i zachowują elastyczność w bardzo niskich temperaturach. Są też odporne na agresywne środowisko oraz ograniczają wnikanie dwutlenku węgla w konstrukcję żelbetową, stanowiąc powłokę zabezpieczającą przed karbonatyzacją betonu.
Rys. 1a. Układ hydroizolacji przy posadowieniu budynku niepodpiwniczonego na ławach fundamentowych: 1 – płyta posadzki, 2 – ława fundamentowa, 3 – ściana fundamentowa, 4 – izolacja pozioma ław fundamentowych, 5 – izolacja pionowa ścian fundamentowych, 6 – izolacja cokołu, 7 – izolacja pozioma posadzki. | Rys. 1b. Układ hydroizolacji przy posadowieniu budynku częściowo podpiwniczonego na ławach fundamentowych: 1 – płyta posadzki części niepodpiwniczonej, 2 – ściana piwnicy, 3 – ława fundamentowa, 4 – płyta posadzki części podpiwniczonej, 5 – izolacja pozioma posadzki, 6 – izolacja pozioma ław fundamentowych, 7 – izolacja pionowa ścian fundamentowych, 8 – izolacja pozioma posadzki, 9 – ściana parteru. |
Rys. 2a. Sposób połączenia izolacji pionowej z masy KMB z izolacją poziomą ze szlamu – wariant z fasetą: 1 – ława fundamentowa, 2 – ściana fundamentowa, 3 – szlam uszczelniający, 4 – masa KMB, 5 – faseta z zaprawy cementowej o promieniu 4–6 cm lub z systemowej masy bitumicznej o promieniu maks. 2 cm. | Rys. 2b. Sposób połączenia izolacji pionowej z masy KMB z izolacją poziomą ze szlamu – wariant z taśmą uszczelniającą: 1 – ława fundamentowa, 2 – ściana fundamentowa, 3 – szlam uszczelniający, 4 – masa KMB, 5 – taśma uszczelniająca. |
Warto w tym miejscu powiedzieć parę słów o właściwościach szlamów i mas KMB. Jest to o tyle istotne, że na rynku jest wiele tego typu materiałów, a ich parametry są różne. Konieczna jest więc możliwość ich oceny na podstawie parametrów, a nie reklamowych folderów producentów. O skuteczności i trwałości hydroizolacji decydują następujące parametry szlamów uszczelniających stosowanych do izolacji fundamentów: przyczepność do podłoża ≥ 0,5 MPa; wodoszczelność ≥ 0,3 MPa; odporność na działanie mrozu – określana przez przyczepność do podłoża ≥ 0,5 MPa, określana przez wodoszczelność ≥ 0,3 MPa; odporność na przebicie statyczne ≥ 15 daN; maksymalne naprężenie rozciągające ≥ 0,4 MPa; wydłużenie względne przy zerwaniu > 8%; odporność na powstawanie rys podłoża ≥ 0,5 mm.
Są to wymagania minimalne, bez problemu można więc znaleźć szlamy o przyczepności do podłoża powyżej 1,5 MPa i mostkowaniu rys rzędu 1,5 mm.
Nieco inaczej wygląda sytuacja z masami bitumicznymi KMB. W Polsce nie ma dokumentu, który określałby minimalne wymagania stawiane masom KMB. Można w tym miejscu przywołać wymagania niemieckich wytycznych: Richtlinie für die Planung und Ausführung von Abdichtung von Bauteilen mit kunststoffmodifizierten Bitumendickbeschichtungen (KMB) – erdberührte Bauteile (2001). Są to:
- zmiana objętości przy wysychaniu ≤ 50%,
- odporność termiczna ≥ +70°C,
- odporność na działanie ujemnej temperatury, wodonieprzepuszczalność pod ciśnieniem 0,075 MPa na szczelinie szerokości 1 mm,
- mostkowanie rys ≥ 2 mm w temperaturze +4°C,
- odporność na deszcz – nie później niż 8 godzin od nałożenia, obciążalność mechaniczna określana zmniejszeniem grubości warstwy hydroizolacji przy obciążeniu mechanicznym. Dla izolacji przeciwwodnej, przy obciążeniu mechanicznym 300 kN/m2, grubości powłoki hydroizolacyjnej można zmniejszyć maksymalnie o 50%.
Przy wyborze masy KMB należy zwrócić uwagę na dwa parametry: zmianę objętości przy wysychaniu oraz obciążalność mechaniczną. Pierwszy mówi o ilości tzw. części stałych w masie, czyli – ile wody sprzedaje nam producent. Ubytek objętości przy wiązaniu jest cechą każdej masy KMB; im większa zawartość części stałych, tym mniejsza zmiana grubości świeżej masy przy wysychaniu. Bardzo dobre materiały cechują się zawartością części stałych na poziomie 90%. Parametr ten decyduje o zużyciu materiału. Minimalną grubość warstwy izolacji (przeciwwilgociowej czy przeciwwodnej) podaje się zawsze dla wyschniętej powłoki. Może się okazać, że w przeliczeniu na 1 m2 powłoki hydroizolacyjnej dobra jakościowo i droższa masa KMB o wysokiej zawartości części stałych będzie tańsza niż pozornie niedrogi materiał o dużym ubytku objętości przy wiązaniu.
Drugi parametr decyduje o odporności mechanicznej powłoki na obciążenia mechaniczne. Im mniejsza zmiana grubości przy obciążeniu, tym materiał jest bardziej odporny mechanicznie. Ale uwaga, może to iść w parze ze zmniejszeniem się elastyczności.
Zastosowania szlamów i mas KMB w hydroizolacji fundamentów są podobne, co nie znaczy identyczne. Hydroizolacje muszą tworzyć szczelny, ciągły układ, oddzielający budynek od wilgoci (rys. 1), dlatego mówi się o hydroizolacji strefy cokołowej, która przechodzi w izolację pionową. Ta natomiast łączy się z izolacją poziomą, przechodzącą w izolację podposadzkową. Do podstawowych cech mas KMB, ograniczających ich zastosowanie (chodzi tu tylko o hydroizolacje w gruncie), należą: brak odporności na UV, brak możliwości wykończenia powierzchni oraz konieczność pracy na docisk do podłoża (lub wymóg stosowania odpowiedniej warstwy dociskowej). Dlatego izolacje należy dobierać tak, aby nakładać materiał bitumiczny na mineralny (rys. 2). Ze względu na odporność mechaniczną izolację na ławach fundamentowych wykonuje się zwykle z mikrozaprawy.
Izolację pionową można wykonać z masy KMB lub szlamu (uwaga na strefę cokołową – tu stosowanie bitumów możliwe jest tylko w ściśle określonych przypadkach). Izolację poziomą posadzki wykonuje się zazwyczaj także z masy KMB (jest dociążona warstwą termoizolacji i jastrychu, poza tym może pełnić funkcję paroizolacji). W takiej konfiguracji nie występuje problem nakładania materiału mineralnego na bitumiczny (połączenie np. izolacji poziomej z masy KMB z izolacją pionową ze szlamu jest możliwe, choć bardziej pracochłonne i stanowi dodatkowe trudne miejsce).
Przygotowanie podłoża i aplikacja
Podłoże pod uszczelnienie ze szlamu musi być nośne, równe i lekko porowate, wolne od gniazd żwirowych, spękań i nadlewek, kurzu oraz wszelkich materiałów, środków i warstw (np. pozostałości po środkach antyadhezyjnych, mleczka cementowego), które mogą zmniejszyć przyczepność materiału. Bardzo istotne jest usunięcie wszelkiego rodzaju zanieczyszczeń pyłowych. Koniecznie należy również usunąć wystające fragmenty podłoża oraz wszelkiego rodzaju inne nierówności, szczególnie o ostrych krawędziach. Wszystkie ubytki (zwłaszcza spoiny w murach ceglanych), wyłomy oraz pustki należy uzupełnić zaprawami odpowiednimi dla rodzaju podłoża, oraz przewidywanych obciążeń. Wypukłe, ostre naroża należy sfazować. Podłoża mineralne w momencie aplikacji szlamu muszą być matowo-wilgotne. Nie dotyczy to podłoży wrażliwych na wodę i bardzo chłonnych, jak np. beton komórkowy. Tu niezbędne może być albo gruntowanie, albo szpachlowanie specjalną zaprawą (wiążące są wytyczne producenta).
Gotową do użytku mikrozaprawę należy nakładać warstwą równomiernej grubości. Można to zrobić ręcznie pędzlem, szczotką lub pacą (zależnie od wytycznych producenta) lub mechanicznie, używając do tego celu agregatów natryskowych. W przypadku aplikacji ręcznej istotne jest, aby pierwszą warstwę starannie wetrzeć (zazwyczaj twardą szczotką) w przygotowane podłoże. Następną (wymagane jest położenie przynajmniej dwóch warstw) nakłada się zgodnie ze wskazówkami producenta, ale nie wcześniej niż po związaniu poprzedniej, tak aby nie uległa ona uszkodzeniu. Ważne jest, aby w jednym przejściu nie nakładać warstwy grubszej niż 1 mm. Zignorowanie tego faktu grozi powstaniem na powierzchni zaprawy rys skurczowych. Przy nakładaniu należy kontrolować grubość nałożonej powłoki. Można to robić, porównując ilość zużytego materiału do zaizolowania danej powierzchni z ilością wynikającą z karty technicznej produktu. Przerw technologicznych przy nakładaniu nie wolno wykonywać w narożach. Nakładanie mechaniczne (natryskowe) umożliwia szybkie wykonywanie uszczelnień dużych powierzchni. Jest to metoda pozwalająca na znaczną oszczędność czasu i kosztów. Typy agregatów natryskowych i dysz należy dobierać zgodnie z wytycznymi producenta zaprawy uszczelniającej oraz przewidywanymi warunkami na terenie budowy. Łączna grubość nałożonej powłoki uszczelniającej zależy od obciążenia wodą. Przy obciążeniu wilgocią i wodą niezalegającą grubość powłoki powinna wynosić min. 2 mm i konieczne jest nakładanie zaprawy w dwóch etapach. Przy obciążeniu wodą zalegającą lub wodą pod ciśnieniem całkowita grubość związanej powłoki uszczelniającej nie może być mniejsza niż 2,5 mm i konieczne jest nałożenie trzech warstw zaprawy uszczelniającej.
Obciążenie | Wykonanie izolacji | Minimalna grubość powłoki po wyschnięciu |
Wilgoć gruntowa | 2 warstwy1) | 3 mm |
Niezalegająca woda opadowa | 2 warstwy2) + wkładka wzmacniająca w narożach wklęsłych i wypukłych oraz | 3 mm |
Woda zalegająca oraz woda pod ciśnieniem | 2 warstwy2) + wkładka wzmacniająca | 4 mm |
1) Warstwy mogą być nanoszone metodą "świeże na świeże". 2) Druga warstwa musi być nanoszona po wyschnięciu pierwszej w stopniu uniemożliwiającym jej uszkodzenie. |
||
Tabela. 1. Wymagane grubości powłok uszczelniających bitumicznych mas KMB w zależności od obciążenia wilgocią/wodą. |
W przypadku stosowania mas KMB również należy usunąć luźne i niezwiązane cząsteczki oraz wszelkie substancje mogące pogorszyć przyczepność. Nieotynkowany, przygotowany do nakładania masy uszczelniającej mur powinien być starannie wyspoinowany. Jest to czynność bardzo istotna, a jej pominięcie może spowodować albo lokalne pocienienia powłoki, albo zwiększone zużycie materiału. Wszelkie ubytki o głębokości powyżej 5 mm muszą być wypełnione zaprawami odpowiednimi do rodzaju podłoża. Nie należy stosować tu tylko tradycyjnych zapraw cementowych, niezbędne jest też użycie jako modyfikatora emulsji polimerowej. Alternatywą może być stosowanie gotowych zapraw naprawczo-reprofilacyjnych na systemowej warstwie sczepnej. Prace uszczelniające można przeprowadzać po wyschnięciu materiału reprofilacyjnego. Jeżeli ubytki nie są głębsze niż 5 mm, to do reprofilacji można stosować albo materiał bitumiczny zalecany przez producenta masy uszczelniającej (zazwyczaj jest to ta sama masa uszczelniająca typu KMB), albo zaprawę cementową. Przy tak niewielkich grubościach nakładanej warstwy stosowanie tradycyjnej zaprawy cementowej czy cementowo-wapiennej bez dodatku modyfikatorów jest niedopuszczalne.
Na murach z lekkich materiałów porowatych (np. z betonu komórkowego) konieczne jest zamknięcie porów na uszczelnianej powierzchni. Można to zrobić, szpachlując ścianę cementową zaprawą z dodatkiem polimerów lub zagruntowując powierzchnię systemowym preparatem gruntującym. Większość producentów materiałów hydroizolacyjnych zaleca (nie bez racji) zagruntowanie podłoża bez względu na to, z jakiego jest materiału.
Przy aplikacji materiałów hydroizolacyjnych należy zwracać szczególną uwagę na wilgotność podłoża. Masy KMB z reguły tolerują wilgotność podłoża, należy jednak przestrzegać wytycznych podanych w karcie technicznej zastosowanego produktu. W przypadku zbyt dużej wilgotności podłoża lub możliwości wystąpienia ciśnienia odrywającego od niego powlokę bitumiczną, należy zastosować dodatkowo warstwę uszczelniającą z mineralnego szlamu. W przypadku stosowania mas KMB do uszczelnień podposadzkowych należy zwrócić uwagę, aby gotowa masa była nakładana na odpowiednio stabilnym i zwymiarowanym podłożu z betonu klasy B20 (klasa zalecana, absolutne minimum to B15). W zależności od konsystencji gotowej do nakładania masy, aplikacja odbywa się ręcznie, przez nakładanie pacą, lub mechanicznie – agregatem natryskowym. Powłoki z mas KMB nakłada się przynajmniej w dwóch przejściach (choć nie jest to regułą), a w zależności od obciążenia wodą, stosuje się dodatkowo wkładki wzmacniające. Masę należy nakładać w sposób równomierny, warstwą o grubości wynikającej z wytycznych producenta, odpowiednich do obciążenia wodą lub wilgocią. Wymagane przez wytyczne Richtlinie für die Planung und Ausführung von Abdichtung von Bauteilen mit kunststoffmodifizierten Bitumendickbeschichtungen (KMB) – erdberührte Bau tei le (2001) grubości powłok uszczelniających w zależności od obciążenia wodą podano w tabeli 1.
Do momentu wyschnięcia zarówno hydroizolację wykonaną z mikrozapraw, jak i mas KMB należy chronić przed zbyt silnym wpływem ciepła (intensywne nasłonecznienie), a także przed deszczem, mrozem i wodą gruntową lub pod ciśnieniem.
Podane w tabeli grubości nakładanych powłok są wymaganiami normowymi. Nie oznacza to, że przy nałożeniu cieńszej warstwy materiał nie będzie spełniał swojej funkcji. Wiążące jest zawsze zużycie podane w karcie technicznej konkretnego produktu.
Materiały starszej generacji
Warto powiedzieć jeszcze o wspomnianych na początku materiałach typu emulsje, roztwory czy lepiki. Mogą być one stosowane tylko i wyłącznie jako izolacje przeciwwilgociowe (typu lekkiego), które chronią elementy konstrukcji budowlanych przed wodą nie wywierającą ciśnienia. Będą to np. fundamenty posadowione powyżej poziomu wody gruntowej, narażone tylko na działanie kapilarnie podciąganej wilgoci lub wsiąkającej w grunt wody opadowej, elementy narażone na okresowe zraszanie ich powierzchni wodą itp. Ze względu na niewielką grubość powłoki uszczelniającej materiały te są bardzo wrażliwe na ewentualne uszkodzenia mechaniczne oraz zarysowania podłoża. Z tego powodu lepszym rozwiązaniem jest stosowanie mas KMB lub szlamów. I nie chodzi tu tylko o elastyczność i odporność na uszkodzenia mechaniczne. Izolacje poziome i pionowe trzeba przecież ze sobą połączyć. W przypadku budynków posadowionych na ławach dochodzi jeszcze konieczność uszczelnienia dylatacji przy posadzce (izolacja pozioma ław i izolacja pozioma posadzki muszą być połączone), a grubość powłoki z roztworów i emulsji asfaltowych wynosi 0,2–0,3 mm. Dlatego nie da się tu zastosować taśmy uszczelniającej. Z kolei minimalna grubość warstwy lepiku dla izolacji przeciwwilgociowej powinna wynosić min. 2 mm, ale w lepik także nie da się wkleić taśmy. Konieczne jest więc zastosowanie dodatkowych zabiegów. Podobne problemy może stwarzać uszczelnienie przejść rurowych, dylatacji konstrukcyjnych oraz innych trudnych i krytycznych miejsc. Poza tym roztwory i emulsje wymagają otynkowanego podłoża, a masy grubowarstwowe mogą być stosowane na nieotynkowanym, wyspoinowanym podłożu z cegły, pustaków czy bloczków.
Literatura
- Richtlinie für die Planung und Ausführung von Abdichtung von Bauteilen mit kunststoffmodifizierten Bitumendickbeschichtungen (KMB) – erdberührte Bauteile, Deutsche Bauchemie e.V 2001.
- Richtlinie für die Planung und Ausführung von Abdichtung erdberührter Bauteile mit flexiblen Dichtungsschlämmen, Deutsche Bauchemie e.V. 2006.
- M. Rokiel: „Hydroizolacje w budownictwie. Wybrane zagadnienia w praktyce”, wydanie II rozszerzone, Dom Wydawniczy Medium 2009.
- WTA Merkblatt 4-6-05 Nachträgliches Abdichten erdberührter Bauteile.