Energooszczędne oświetlenie

Moce żarówek tradycyjnych i odpowiadające im moce świetlówek

Moce żarówek tradycyjnych i odpowiadające im moce świetlówek energooszczędnych Fot. 1. Różne wykonania świetlówek kompaktowych Fot. 2. Oświetlenie prozdrowotne opracowane przez IEL w Warszawie. Składa się ono z 4 diod LED dających światło z żółtym odcieniem oraz świetlówki energooszczędnej o natężeniu światła 1000 luksów. Niedawne badania dowiodły, że tak intensywne oświetlenie wpływa na dobową aktywność hormonów w organizmie i związane z tym lepsze samopoczucie. W gospodarstwach domowych ciągle jeszcze ponad połowa oświetlenia to źródła żarowe, a w takich żarówkach tylko 5–7% energii elektrycznej zamienia się w światło, reszta to po prostu ciepło. Poza tym tak szerokie zastosowanie żarówek tradycyjnych znacznie obniża statystyczną skuteczność świetlną w gospodarstwach domowych, a wynosi ona zaledwie 23,7 lm/W, czyli z taką efektywnością energia elektryczna przekształcana jest w światło. W przypadku kompaktowego oświetlenia fluorescencyjnego skuteczność świetlna wynosi 50–60 m/W [1]. Jest to jednak możliwe wyłącznie przy zastosowaniu świetlówek o odpowiednio wysokiej jakości.Nowoczesne żarówkiŚwietlówki kompaktowe zużywają o około 80% mniej energii elektrycznej niż zwyczajne żarówki, a działają nawet do 15 000 godzin, czyli około 15 lat. Niestety kosztują od kilkunastu do kilkudziesięciu złotych, w zależności od ich żywotności. Inne zalety to doskonałe oddawanie barw oraz brak efektu migotania. Są ponadto lekkie i pasują do wielu opraw oświetleniowych. Zwykła żarówka przepala się średnio co tysiąc godzin pracy, czyli po około roku. Średnie zużycie energii elektrycznej to około 150 W·h (watogodzin) – dwie żarówki o mocy 75 W. W tym samym czasie nowoczesne kompaktowe żarówki zużyją około pięć razy mniej energii (75 W/15 W=5) [1]. W tabeli podane zostały moce świetlówek nowej generacji i odpowiadające im moce żarówek starego typu.

Rodzaje zapłonu

Kupując świetlówkę, warto zastanowić się, w jakim pomieszczeniu będzie zainstalowana i jak często będziemy jej użytkować. Jest to ważne ze względu na czas działania żarówki energooszczędnej. Są bowiem dwa rodzaje zapłonu: mechaniczny i elektroniczny. Pierwszy typ działa tak, iż pełną jasność kompakt uzyskuje po około trzech minutach. Takie żarówki najlepiej włączać i wyłączać nie częściej niż co 20 minut, przedłuży to bowiem ich żywotność. Warto pamiętać, że podczas rozruchu zużywa ona nieco więcej energii niż w czasie pracy. Dlatego nie zaleca się stosować ich w kuchni lub łazience, gdzie często włącza się i wyłącza światło. Drugi typ to zapłon elektroniczny, który rozpala pełny strumień światła. Takie żarówki można załączać co dwie, trzy minuty, bez najmniejszych konsekwencji dla ich żywotności. Warto wiedzieć, że do tego rodzaju świetlówek nie zaleca się stosować ściemniaczy ściennych. Należy właściwie dobrać moc kompaktu i stosować zwykłe wyłączniki [2].

Oświetlenie świetlówkowe

Świetlówki kompaktowe mają różne kształty. Najczęściej nie jest to tradycyjna gruszka, chociaż producenci w odpowiedzi na zapotrzebowanie rynku mają w swoich ofertach ten znany kształt. Zdecydowana większość świetlówek kompaktowych składa się z kilku rurek, które gwarantują wysoką wartość strumienia. W sklepach można spotkać kompakty, w których wymienia się tylko element świecący, pozostawiając oprawę. Koszt nowej tuby to około 25% ceny nowej żarówki energooszczędnej. Istnieją również żarówki halogenowe przystosowane do zasilania napięciem 230 V, z gwintem np. E27, które można stosować w takich samych oprawach jak żarówki tradycyjne oraz niskonapięciowe, zasilane z transformatora napięciem 6, 12 lub 24 V, w oprawach specjalnych. Mogą one emitować światło rozproszone lub skupione. Nowoczesne rozwiązania żarówek halogenowych sprawiają, że zużywają one do 30% energii mniej niż w wykonaniu standardowym. Producenci stosują w nich specjalny filtr, umieszczony na bańce, odbijający ciepło do wnętrza żarówki, przez co podgrzewana jest dodatkowo skrętka. Różnice między dawnym a nowym systemem świetlówkowym. Oświetlenie świetlówkowe jest często krytykowane. Kojarzy się ono z pomieszczeniami oświetlanymi jarzeniówkami standardowymi w barwie dziennej, w której skóra człowieka wygląda sinawo. Ten problem nie występuje przy zastosowaniu świetlówek o większym niż 80 współczynniku oddawania kolorów. Inne nieprzyjemne wrażenia związane z jarzeniówkami to „buczenie” opraw. Wynika ono ze złej jakości pracujących w nich dławików. Dlatego należy stosować oprawy renomowanych producentów, którzy mogą zapewnić odpowiednią jakość swoich wyrobów. Kolejnym przykrym doświadczeniem jest migotanie świetlówek. Jest ono widziane głównie w oprawach na jedną świetlówkę lub na dwie, jeżeli nie pracują w układzie Duo. Światło tętni wówczas z częstotliwością 100 Hz i niektóre, bardziej wrażliwe osoby, widzą to i odczuwają jako niewygodę. W układzie Duo tętnienia dwóch świetlówek są przesunięte względem siebie i pulsowanie takiego światła jest już niezauważalne. Idealnym rozwiązaniem tego problemu jest zastosowanie opraw z elektronicznym układem stabilizująco-zapłonowym, który zasila jarzeniówki z wysoką częstotliwością (dzięki temu świecą jednolicie). Tego typu rozwiązanie polecane jest do warsztatów i pomieszczeń z maszynami z elementami wirującymi. Wysoka częstotliwość elektronicznego układu likwiduje efekt stroboskopowy, powodujący widzenie elementów wirujących jako nieruchomych [3].

Świetlówki

Świetlówki nie przepalają się od razu, tak jak żarówka, lecz stopniowo. Podczas zapłonu migają, gasną, ponownie się zapalają – cykl ten powtarza się, aż do całkowitego odparowania emitera z elektrody znajdującej się w świetlówce. Jest to bardzo irytujące i przeszkadzające. Możliwe jest tu zastosowanie, w miejsce standardowych, elektronicznych zapłonników. Mają one tę zaletę, że po siedmiu nieudanych próbach zapalenia świetlówki odłączają się. Nie ma zatem ciągłego migania lampy przy próbie jej zapłonu. Po wymianie zużytej świetlówki, zapłonnik automatycznie przełącza się na tryb gotowości do pracy. Jednak najlepszym rozwiązaniem jest wymiana świetlówek na nowe po ustalonym okresie ich użytkowania, w ten sposób opisane sytuacje nie będą miały miejsca [3]. Kryteria doboru oświetleniaKryteria doboru właściwego oświetlenia [4]: Zastosowane lampy powinny dawać odpowiednią ilość światła. Ta potrzebna ilość światła zmienia się jednak w zależności od czynności wykonywanych w pomieszczeniu. Natężenie oświetlenia oblicza się na podstawie stosunku strumienia świetlnego (całej wytwarzanej przez źródło światła mocy promieniowania, ocenianej za pomocą względnej widmowej skuteczności świetlnej) padającego na dany obszar do jego powierzchni. Do czytania wymagany jest poziom 300 lx (luksów), a do czynności bardziej precyzyjnych, np. szycie – 750 lx. Do odpoczynku czy oglądania telewizji wystarczy mniejsza ilość światła, od kilkunastu do kilkudziesięciu luksów.

Oświetlenie funkcjonalne

Wskazane jest zatem nie ograniczanie się do jednego punktu oświetlającego pokój, lecz stosowanie kilku, osobno załączanych, w zależności od potrzeb, np. żyrandola, dodatkowej lampy do oświetlenia pośredniego, kinkietów i lamp stojących do oświetlenia miejscowego. Światło musi być funkcjonalne. Oznacza to takie zaprojektowanie rozmieszczenia punktów świetlnych, aby jak najlepiej spełniały swoje zadania. Oświetlenie łazienki powinno być np. skoncentrowane  na lustrze, aby wygodnie można było zrobić makijaż. W kuchni z kolei nie wystarczy jedno centralne światło, trzeba również zadbać o właściwe oświetlenie blatów roboczych. Dlatego warto zastosować dodatkowe oświetlenie pod wiszącymi szafkami kuchennymi. O funkcjonalności oświetlenia świadczy również możliwość sterowania. Obecnie możliwe jest wprowadzenie sterowania oświetleniem za pomocą pilota, zainstalowanie detektorów ruchu, aby światło automatycznie zapalało się, gdy ktoś zbliży się do drzwi frontowych. Istnieją również „inteligentne” oprawy, które intensywność swojego świecenia dostosowują do ilości panującego oświetlenia dziennego. Oświetlenie powinno być energooszczędne. Na rynku jest coraz więcej opraw wyposażanych w świetlówki, czyli źródła światła dające ponad czterokrotnie więcej światła niż tradycyjne żarówki (przy tej samej mocy lampy).

Forma opraw oświetleniowych

Forma opraw oświetleniowych powinna być dostosowana do aranżacji wnętrza. Wzornictwo i stylistyka opraw oświetleniowych powinna harmonizować z klimatem całego domu. Kupując oświetlenie, warto zdawać sobie sprawę, że niska lub bardzo niska cena wynika też z gorszej jakości komponentów zastosowanych do wyprodukowania sprzętu oświetleniowego co determinuje jego trwałość i wydajność. Biorąc pod uwagę wszystkie wymienione wyżej aspekty, każde pomieszczenie powinniśmy wyposażyć w oświetlenie ogólne, miejscowe i dekoracyjne. Należy też pamiętać, że oświetlenie jest ściśle związane z zasilaniem i do każdego punktu oświetleniowego musi zostać doprowadzony przewód zasilający. Gdy przeprowadzamy remont mieszkania, warto dobrze się zastanowić, czy przy tej okazji nie powinniśmy poprowadzić dodatkowych przewodów, wyłączników lub dodać kilku gniazdek.

Polecamy:

• 5 sposobów na oświetlenie LED do łazienki »
• Oświetlenie ogrodu »
• Jak zaplanować funkcjonalne i przytulne oświetlenie w kuchni? »

Bibliografia:

1. Ryszard Zwierchanowski „Projekty oświetleniowe realizowane w ramach programu Inteligentna Energia – Europa”
2. KAPE SA – Konferencja pt. „Energooszczędne Oświetlenie, Perspektywy Rozwoju w Europie i w Polsce”, 20 czerwca 2007, Warszawa.
3. Energooszczędne oświetlenie domowe, www.biolog.pl.
4.  Przemysław Oziemblewski „Różnice między dawnym a nowym systemem świetlówkowym”, www.swiatlo.tak.pl.
5.  Przemysław Oziemblewski „Kryteria doboru oświetlenia domu i mieszkania“, www.swiatlo.tak.pl.