Fotowoltaika = opłacalność? Sprawdzamy, ile zaoszczędzisz!

Nie da się nie zauważyć coraz większej świadomości ekologicznej wśród mieszkańców naszego kraju. Rośnie liczba osób przesiadających się na rower oraz zwracających uwagę na kupowane produkty. Inną bardzo pozytywną tendencją jest wzrastające zainteresowanie ekologicznymi źródłami energii, takimi jak OZE. Odnawialne Źródła Energii są, jak sama nazwa wskazuje, takimi zasobami energii, które nie ulegają wyczerpaniu jak tradycyjne paliwa, np. węgiel czy gaz, lecz, przeciwnie, nieustannie się odnawiają. Do OZE należą: woda (opady, fale i pływy morskie), wiatr, geotermia, czy właśnie – promieniowanie słoneczne.

Co to jest fotowoltaika?

Fotowoltaika to system oparty na przetwarzaniu energii słonecznej na energię elektryczną za sprawą zjawiska fotowoltaicznego, opisanego już przez Alfreda Einsteina. W przypadku instalacji fotowoltaicznych miejscem zachodzenia tego procesu są ogniwa słoneczne, znajdujące się w panelach słonecznych (zwanych PV).

Wśród instalacji fotowoltaicznych możemy wyróżnić tzw. instalacje off-grid i on-grid. Czym się one różnią?

Zdecydowanie bardziej popularny jest model on-grid, zintegrowany z istniejącą siecią elektryczną. Tego rodzaju instalacja polega na wykorzystaniu przez gospodarstwo domowe wyprodukowanej ze słońca energii elektrycznej w pierwszej kolejności, natomiast nadwyżka energii jest odsprzedawana zakładowi energetycznemu. Dla prawidłowego funkcjonowania instalacji fotowoltaicznej on-grid niezbędny jest inwerter solarny (falownik), czyli urządzenie przekształcające prąd stały, powstały z energii słonecznej, na prąd zmienny, czyli taki, z którego możemy korzystać w rozmaitych urządzeniach elektronicznych.

Instalacja off-grid z kolei jest niezależna od zakładu energetycznego. Oznacza to, że budynek czerpiący energię z fotowoltaiki nie jest połączony z zewnętrzną siecią elektryczną, dzięki czemu cała wyprodukowana energia należy tylko do niego. Niestety, taka niezależność ma swoją cenę w postaci o wiele wyższych kosztów założenia instalacji. W przypadku modelu off-grid konieczne jest bowiem dokupienie akumulatorów, które magazynowałyby całą wytworzoną energię – które, ze względu na wysoką trwałość, jaką muszą się wyróżniać, mają też zazwyczaj bardzo wysoką cenę. Cała instalacja musi być ponadto głęboko przemyślana, tak aby sprawnie funkcjonowała bez zewnętrznego wsparcia i aby była w stanie wygenerować samodzielnie odpowiednią ilość energii. Podsumowując, model off-grid ma swoje wady i zalety – z jednej strony inwestor jest całkowicie niezależny od podwyżek prądu w sieciach energetycznych, a także od źle działającej czy przestarzałej elektrowni, z drugiej jednak, oprócz o wiele wyższych kosztów założenia instalacji, model taki jest mniej elastyczny – gospodarstwo domowe z niego korzystające nie może na przykład odsprzedać nadwyżek energii zakładowi energetycznemu.

Na czym polega opłacalność fotowoltaiki?

Fotowoltaika często przedstawiana jest jako jedno z najbardziej opłacalnych źródeł energii. Czy jest tak naprawdę, czy to jedynie pusty frazes?

Opłacalność fotowoltaiki wynika już z samej definicji tego źródła energii. Z racji tego, że należy ono do OZE, jego zasoby nie wyczerpują się, co z kolei oznacza, że osoby z niego korzystające nie są uzależnione od nieustannie wahających się cen rynkowych – co jest utrapieniem osób korzystających z wyczerpalnych źródeł energii, takich jak np. węgiel.

Fotowoltaika ma przewagę jednak nie tylko nad tradycyjnymi źródłami energii, ale również nad innymi OZE. Dlaczego? Ponieważ przepływ energii słonecznej jest zrównoważony i korzystny dla ludzi z punktu widzenia ekonomii – w lato, kiedy dociera do ziemi ogromna ilość energii słonecznej, a my więcej czasu spędzamy na zewnątrz, a także – ze względu na dłuższy dzień – wykorzystujemy mniejszą ilość prądu, tworzą się nadwyżki energii. Prosument może je przesłać do zakładu energetycznego i wykorzystać w czasie, kiedy zapotrzebowanie na elektryczność jest większe, a ilość światła słonecznego mniejsza – czyli w miesiącach jesienno-zimowych. Gospodarowanie energią słoneczną jest zatem zgodne z cyklem przemian w naturze, co ma swój niewątpliwy walor ekonomiczny.

Co więcej, opłacalność fotowoltaiki wynika w dużej mierze z faktu, iż to jedynie od inwestora zależy, jak wykorzysta on wytworzoną przez siebie energię. Może on bowiem zarządzać nią według własnego upodobania, spożytkowując w całości na potrzeby swojego gospodarstwa domowego lub też w razie nadwyżki oddając jej część do zakładu energetycznego – takie zmagazynowane zasoby energetyczne może zaś odebrać w ciągu następnych 365 dni, w momencie, kiedy będzie ich potrzebował. Ze względu na ten dwojaki charakter osoby korzystającej z instalacji PV nazywa się ją prosumentem – zarówno konsumentem energii, jak i jej producentem.

Ile kosztuje fotowoltaika

Pytanie o koszty jest jedną z najczęściej poruszanych kwestii planowanej instalacji fotowoltaicznej. Powszechnie można spotkać się z opinią, że panele słoneczne to bardzo duży wydatek, który zwraca się dopiero po wielu latach użytkowania – jeśli w ogóle. Ile w tym prawdy?

Owszem – założenie fotowoltaiki nie należy do najtańszych przedsięwzięć. Na całościowy koszt instalacji PV wpływ ma cena wszystkich montowanych paneli słonecznych, falownika, a także sam montaż – zwykle całkowita kwota waha się od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy złotych. Na tym jednak wydatki na fotowoltaikę w zasadzie się kończą.

Od momentu zamontowania fotowoltaiki zaczyna ona generować duże zyski – tak naprawdę energia elektryczna staje się darmowa, oszczędzasz więc na płaconych dotąd rachunkach za prąd. Pierwsze lata działania instalacji to jednak głównie zwrot kosztów jej założenia – po tym okresie jednak prąd jest darmowy, ponieważ korzystasz z tego, co sam wytworzyłeś. Zwrot inwestycji poczynionych w ramach instalacji fotowoltaiki następuje zwykle po około 8 latach, jeśli zaś korzystaliśmy z dotacji – już po 6–7 latach.

Znaczący jest też fakt, że instalacja fotowoltaiczna w zasadzie nie wymaga utrzymania. Panele fotowoltaiczne nie muszą być poddawane konserwacji; warto jedynie raz na jakiś czas dokonać ich przeglądu. Co więcej, na generowanie oszczędności ma też wpływ długa żywotność paneli słonecznych – ich maksymalna wydajność trwa zwykle nie krócej niż 25 lat; po tym okresie może spaść, ale zazwyczaj nieznacznie – nie bardziej niż do 80% pierwotnej mocy.

Opłacalność fotowoltaiki – to warto wiedzieć

Z racji tego, że fotowoltaika jest bardzo nośnym medialnie tematem, wokół niej narosło dużo mitów, które sprawiają, że wiele osób do dziś ma problemy ze zrozumieniem jej właściwego działania. Postaramy się poniżej wyjaśnić kilka kwestii, o które najczęściej pytają osoby zainteresowane montażem fotowoltaiki.

Przede wszystkim należy mieć świadomość, że w dużej mierze to od nas samych zależy, czy i jak bardzo zdecydowanie się na korzystanie z tego źródła energii będzie dla nas opłacalne. Aby wygenerować z niego jak największe oszczędności, należy wziąć pod uwagę kilka czynników wpływających na prawidłowe przeprowadzenie instalacji takiej jak fotowoltaika. Opłacalność tego przedsięwzięcia jest bowiem ściśle uwarunkowana decyzjami, jakie podejmiemy już na etapie jego planowania.

1. Odpowiednie umiejscowienie paneli słonecznych

Fotowoltaika, aby działała jak najwydajniej, powinna być umieszczona w najbardziej optymalnym do tego miejscu, czyli takim, gdzie nasłonecznienie jest największe. W większości przypadków umieszcza się je na dachu, którego spad wynosi około 30–60°, od strony południowej. Warto wybierać miejsca na odpowiednio dużej wysokości – zbyt niski poziom może sprawić, że panele będą zacienione w określonych porach dnia – zwykle rano i wieczorem.

Wybierając najlepsze miejsce dla paneli słonecznych, warto też zwrócić uwagę na to, aby, ze względu na dość dużą ich powierzchnię, nie zajmowały one niepotrzebnie wolnego terenu – stąd często wybiera się jako miejsce ich montażu właśnie dach. Jednak oczywiście nie należy popadać w skrajność – jeśli dach ma wiele załamań i jest zacieniony, czasem lepszym rozwiązaniem jest umieszczenie paneli na przykład na gruncie lub na innym budynku gospodarczym.

2. Odpowiednia moc systemu

Moc całego systemu fotowoltaicznego zależy od liczby zamontowanych paneli słonecznych – każdy z nich ma określoną moc, stąd im w instalacji ich więcej, tym rośnie jej ogólna moc. Warto zatem montaż fotowoltaiki poprzedzić dokładną analizą tego, jakie są nasze wymagania i potrzeby – jaka moc będzie wystarczająca na potrzeby naszego gospodarstwa domowego oraz po jakim czasie inwestycja się zwróci. Niezwykle pomocny w oszacowaniu optymalnej mocy może być na przykład audyt energetyczny przeprowadzony przez fachowców w zakresie energetyki.

Co ważne, nie musimy się obawiać, że wraz z przebudową gospodarstwa instalacja fotowoltaiczna przestanie być rentowna. Dzięki możliwości dodawania kolejnych paneli słonecznych możemy w dowolnej chwili zwiększyć jej moc, tak, aby dopasować ją do nowych potrzeb. Wszystko to sprawia, że fotowoltaika jest instalacją elastyczną i dopasowaną do potrzeb współczesnych ludzi – jest to prawdziwe źródło energii na miarę XXI wieku.

3. Działanie instalacji fotowoltaicznej w pochmurne dni

Częstym kontrargumentem dla zakładania instalacji fotowoltaicznych jest przeświadczenie, że w dni, kiedy słońca nie ma za dużo – a takich w ciągu roku zdarza się w Polsce stosunkowo dużo – fotowoltaika nie pracuje. Nic bardziej mylnego! Owszem – z samej swej istoty fotowoltaika jest najbardziej wydajna w słoneczne dni, kiedy duża ilość światła słonecznego dociera na powierzchnię paneli słonecznych. Wbrew jednak temu, co mówią niektórzy, fotowoltaika działa także w dni pochmurne czy deszczowe – światło słoneczne jest wtedy odbite i rozproszone, ale również jest przetwarzane na energię elektryczną.

Fotowoltaika – opłacalność dzięki dofinansowaniom

Zgodnie z wprowadzoną w 2015 roku Ustawą o OZE, udział Odnawialnych Źródeł Energii w całkowitym zużyciu energii w Polsce ma wynosić do końca 2020 roku aż 15%. Chociaż najprawdopodobniej nie uda się osiągnąć tego pułapu, instytucje państwowe starają się chociaż do niego przybliżyć. Aby zachęcić kolejne osoby do inwestowania w fotowoltaikę, nieustannie wdrażane są coraz to nowe programy dotacyjne i ulgi. Wbrew pozorom skorzystanie z nich nie wiąże się aż z tyloma formalnościami, jak mogłoby się wydawać, stanowią zaś one prawdziwy zastrzyk finansowy dla wszystkich, którzy uważają, że inwestycja w fotowoltaikę jest dla nich za droga.

Poniżej przedstawiamy najważniejsze programy dofinansowań do instalacji, jaką jest fotowoltaika. Opłacalność tego przedsięwzięcia dzięki nim znacznie wzrośnie!

1. Czyste Powietrze

Celem programu jest zachęcenie właścicieli lub współwłaścicieli jednorodzinnych budynków mieszkalnych do wymiany nieefektywnych, przestarzałych systemów ogrzewania na ekologiczne i nowoczesne źródła ciepła, a także związane z tym prace termomodernizacyjne budynku – docieplenie przegród budynku, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, montaż rekuperacji, a także – instalacja fotowoltaiczna.

Minimalny koszt kwalifikowany przedsięwzięcia to 7 tysięcy złotych. Wsparcie pieniężne ma formę dotacji lub pożyczki, a wysokość dofinansowania zależy od miesięcznego dochodu na osobę w gospodarstwie domowym. Program potrwa do 2029 roku, a podpisywanie w jego ramach umów – do 2027 roku.

2. Ulga termomodernizacyjna

Ulga termonodenizacyjna, obowiązująca od 1 stycznia 2019 roku, pozwala na odliczenie od podatku aż do 53 tysięcy złotych z kosztów poniesionych na instalację fotowoltaiki w domu jednorodzinnym.

Do możliwych do odliczenia kwot wliczają się ceny samych paneli fotowoltaicznych, a także sam koszt montażu. W przypadku, gdyby kwota odliczenia nie miała pokrycia w rocznym dochodzie podatnika, może on rozłożyć odliczenia na kolejne lata – nie może to jednak trwać dłużej niż 6 kolejnych lat.

3. Mój Prąd

Program, którego budżet wynosi miliard złotych, uruchomiony pod koniec sierpnia 2019 roku, skierowany jest do osób fizycznych korzystających z mikroinstalacji fotowoltaicznej, wytwarzających z niej energię elektryczną przekazywaną do sieci.

Dofinansowanie jest bezzwrotną dotacją pokrywającą maksymalnie do 50% kosztów kwalifikowanych instalacji fotowoltaicznej, jednak nie więcej niż 5 tysięcy złotych. Dostarczanie zgłoszeń do programu ma formę konkursu; pierwszy nabór wniosków potrwa do 20 grudnia 2019 roku, kolejny planowany jest na początku 2020 roku.

4. Dofinansowanie dla rolników „Agroenergia”

Program „Agroenergia” adresowany jest do rolników indywidualnych. Jego celem jest zachęcenie osób zamieszkujących tereny wiejskie do uniezależnienia się od dostaw prądu z elektrowni, często nieciągłych na terenach trudno dostępnych czy w sytuacjach kryzysowych, a także polepszenie jakości powietrza poprzez zamianę tradycyjnych źródeł energii na OZE. Program rozpoczął się 8 lipca 2019 roku, termin naboru wniosków będzie trwał do 20 grudnia tego samego roku bądź do wyczerpania środków.

Projekt „Agroenergia” obejmuje zarówno dotacje, jak i pożyczki. Dotacje obejmują do 40% kosztów, jednak nie więcej niż 800 tysięcy złotych; pożyczki mogą wynosić zaś nawet 100% kosztów kwalifikowanych, ich kwoty wahają się między 100 tysiącami złotych a 2 milionami złotych.

5. Nowelizacja ustawy o OZE

Na koniec niniejszego przeglądu warto jeszcze wspomnieć o nowelizacji ustawy o OZE z 2015 roku, wprowadzonej w lipcu 2019 roku. Nowelizacja zakłada rozszerzenie definicji prosumenta – odtąd mogą nim być także mali i średni przedsiębiorcy, dla których produkcja energetyczna nie jest głównym przedmiotem działalności. Ponadto na obszarach gmin miejsko-wiejskich i wiejskich możliwe będzie tworzenie spółdzielni energetycznych rozliczających się na zasadach prosumenckich.

Chcesz wiedzieć więcej na temat zmian, które weszły w życie dzięki tej nowelizacji? Przeczytaj artykuł Nowelizacja ustawy o OZE – co warto wiedzieć na temat zmian ?

Podsumowanie

Wobec mających w ostatnim czasie miejsce zmian klimatycznych coraz częściej zauważyć można postawy proekologiczne nawet na najwyższym – krajowym i międzynarodowym – poziomie. W szczególności wdrażane są rozwiązania, które mają na celu wykluczenie przestarzałych, szkodliwych dla środowiska źródeł pozyskiwania ciepła i energii elektrycznej na rzecz ekologicznych i korzystnych finansowo Odnawialnych Źródeł Energii, z których najpopularniejszą jest zdecydowanie fotowoltaika. Opłacalność tego rozwiązania, ze względu na dużą liczbę dotacji i dofinansowań, już jest bardzo wysoka i należy się spodziewać, że będzie tylko rosła.