Przyczyny uszkodzeń tarasów i balkonów – na czym polega diagnostyka?

Diagnostyka tego typu elementów nie jest łatwa. Przyczyn uszkodzeń jest bowiem bardzo dużo, a ich identyfikacja tylko po wizualnych skutkach jest niemożliwa.

Co mówią przepisy?

Sama diagnostyka musi być ukierunkowana na ustalenie przyczyn uszkodzeń. W niektórych przypadkach to jednak nie wystarczy.
Zgodnie z art. 5.1 ustawy Prawo budowlane [1]:

Obiekt budowlany jako całość oraz jego poszczególne części, wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając spełnienie podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych określonych w załączniku I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiającego zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylającego dyrektywę Rady 89/106/EWG (DzUrz UE L 88 z 04.04.2011, str. 5, z późn. zm.), dotyczących:

a) nośności i stateczności konstrukcji,
b) bezpieczeństwa pożarowego,
c) higieny, zdrowia i środowiska,
d) bezpieczeństwa użytkowania i dostępności obiektów,
e) ochrony przed hałasem,
f) oszczędności energii i izolacyjności cieplnej,
g) zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych.

Z kolei art. 7.1 ww. ustawy [1] precyzuje, że:

Do przepisów techniczno-budowlanych zalicza się:

1) warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane i ich usytuowanie,
2) warunki techniczne użytkowania obiektów budowlanych.

Oznacza to, że definiując warunki techniczne dla tarasów, obligatoryjnie należy spełnić wymogi podane w:

• Ustawie Prawo budowlane [1],
• Ustawie o wyrobach budowlanych [2],
• Warunkach Technicznych [3].

Fakultatywne są natomiast wszelkiego rodzaju warunki techniczne wykonania i odbioru robót [4–14]. Nie znaczy to jednak, że są one nieistotne, ich przestrzeganie ma zasadnicze znaczenie dla bezawaryjnej eksploatacji (brak procesów destrukcyjnych, przecieków itp.) połaci oraz bezpieczeństwa jej użytkowania. Rozwiązanie konstrukcyjne tarasu nad pomieszczeniem ogrzewanym musi uwzględniać wszystkie czynniki oddziałujące na połać (a nie tylko wymogi ujęte w warunkach technicznych [3]).

Analizując budowę połaci tarasowej, niezależnie od koncepcji jej wykonania i odwodnienia (układ z powierzchniowym odprowadzeniem wody/wariant drenażowy), oraz wymagania podstawowe [1], jak również wymagania warunków technicznych [3], tarasy należy projektować ze względu na [4–6]:

• obciążenie wilgocią,
• obciążenia termiczne,
• wymagania cieplno-wilgotnościowe,
• ochronę akustyczną,
• bezpieczeństwo użytkowania.

Natomiast do wykonania warstw połaci można stosować wyłącznie materiały, których producent dostarczył dokumenty świadczące o dopuszczeniu do obrotu i powszechnego lub jednostkowego zastosowania użytych wyrobów budowlanych, zgodnie z ustawą o wyrobach budowlanych [2]) oraz Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EWG [15]. Żaden z powyższych warunków nie może być traktowany w oderwaniu od innych.

Czytaj też: Tarasy wentylowane

Dla płyty konstrukcyjnej dochodzą wymagania związane z trwałością samej konstrukcji żelbetowej. W skrajnych wypadkach konstrukcja może nie spełniać stanów granicznych nośności i/lub użytkowalności.

Na czym polega diagnostyka tarasów i balkonów?

Diagnostyka tarasów i balkonów polega na ocenie technicznej poprawności wykonania każdej warstwy pod kątem wymagań aktualnej wiedzy technicznej oraz warunków technicznych wykonania i odbioru [4–14], z uwzględnieniem funkcji połaci, rzeczywistych obciążeń i warunków brzegowych oraz, jeżeli to niezbędne, odniesieniu się do wymagań Warunków Technicznych [3].

Generalnie czynności diagnostyczne wymagają:

• analizy dokumentacji technicznej, jeżeli jest dostępna, pod kątem poprawności rozwiązania projektowego;
• wykonania stosownych odkrywek. Ilość odkrywek i miejsca ich wykonania są zawsze określane indywidualnie na podstawie oględzin zewnętrznych, wizualnych objawów destrukcji, informacji uzyskanych od użytkowników oraz analizy dostępnej dokumentacji. Pozwala to na ocenę techniczną poprawności wykonanych prac;
• wykonania obliczeń sprawdzających (stan graniczny nośności/użytkowalności, wymagania cieplno-wilgotnościowe, czyli kondensacja wilgoci, mostki termiczne itp.).

W ramach analizy dokumentacji technicznej ocenia się przede wszystkim poprawność warstw połaci, dobór materiałów oraz rozwiązania projektowe detali. Chodzi o takie błędy, jak np. te pokazane na rys. 1, które w praktyce powodują np. powstanie „basenu” – woda opadowa wchodzi po kolei w każdą warstwę i zatrzymuje się na najniżej położonej warstwie, którą jest… hydroizolacja. Jest to swoiste pomieszanie układu drenażowego z układem z uszczelnieniem podpłytkowym.

Na rys. 2 pokazano błąd tego typu, pozornie nie tak drastyczny, związany z niewłaściwym układem warstw i traktowaniem zdylatowanego jastrychu z dodatkiem wodoszczelnym jako hydroizolacji. Rezultat takiego podejścia (wykonawca bezkrytycznie powielił ten błąd) pokazuje fot. 1. Etap ten pozwala także na wychwycenie błędów skutkujących na przykład powstaniem mostka termicznego (rys. 3).

Analiza dokumentacji, w połączeniu z obrazem uszkodzeń, pozwala na wstępne zaplanowanie odkrywek i diagnostyki. Jeżeli dokumentacji nie ma (lub są problemy z jej uzyskaniem, co wbrew pozorom nie jest aż tak rzadkim zjawiskiem), do zaplanowania odkrywek pozostaje analiza uszkodzeń, wstępne badania nieniszczące (np. oszacowanie stopnia zawilgocenia metodami radiowymi) oraz doświadczenie osoby przeprowadzającej diagnostykę.

Do najczęściej popełnianych błędów można zaliczyć [5, 6, 14]:

• błędne rozwiązanie zabezpieczenia wodochronnego i odwodnienia (wybór niewłaściwych materiałów, brak lub niewłaściwe zaprojektowanie okapów, wpustów, itp. Oznacza to, że zawsze trzeba ustalić rzeczywisty układ hydroizolacji głównej i podpłytkowej/pod podstawkami dystansowymi, rodzaj, grubość oraz parametry materiału (fot. 2a i fot. 2b). Tu zwykle widać oszczędność na materiałach polegającą na przykład na rezygnacji z niektórych warstw systemu, przy czym w takiej sytuacji trzeba ocenić wpływ na trwałość eksploatacyjną i podatność czy wrażliwość na ewentualne uszkodzenia;

• błędne rozmieszczenie i/lub wykonanie oraz uszczelnienie dylatacji (fot. 3a, fot. 3b i fot. 3c. Dotyczy to nie tylko dylatacji strefowych, ale i brzegowych. Może to wymagać wykonania obliczeń sprawdzających zmiany szerokości dylatacji oraz dobór materiału do wypełnienia;

• złe rozwiązania konstrukcyjne detali (np. uszczelnienie progów drzwiowych, styku płyta–ściana, niewłaściwe obsadzenie balustrad, dopuszczenie do powstawania mostków termicznych itp.).
  W zdecydowanej większości przypadków odkrywki wykonuje się w tzw. trudnych i krytycznych miejscach. Chodzi o określenie poprawności wykonania tychże detali. Wymagana jest ich kompleksowa ocena techniczna. Nie może się ona ograniczać tylko do pomiarów zawilgocenia, ale w zależności od rodzaju uszkodzeń może obejmować także termoizolację oraz inne warstwy (jastrych dociskowy, posadzkę, blachy okapowe itp.) – fot. 4a i fot. 4b;

• błędy aplikacyjne – dotyczące czasu, temperatury, wilgotności, technologii, nieprzestrzeganie reżimów wykonawstwa, czasów przerw technologicznych, grubości nakładanych warstw itp.

Podczas wykonywania odkrywek niedopuszczalne jest „wykucie dziury” w połaci. Każdy etap odkrywki musi być udokumentowany fotograficznie, a na bieżąco, dla każdej warstwy, konieczne jest badanie istotnych dla niej parametrów i cech (wilgotność, grubość, pH, wytrzymałość na rozerwanie (pull-off) i sposób zerwania (adhezyjny, kohezyjny), stan podłoża/powierzchni itp.) – fot. 5a, fot. 5b i fot. 5c. Jeżeli w połaci znajduje się woda stojąca, nie wolno dopuścić do uszkodzenia znajdującej się pod nią powłoki wodochronnej.

Diagnostyka powinna wykazać przyczynę uszkodzeń, jedynie wówczas możliwe jest opracowanie technologii naprawczej. Sytuację utrudnia fakt, że te same objawy destrukcji mogą mieć różne przyczyny (fot. 6, fot. 7).

Niektóre mankamenty można wykazać, wykonując obliczenia cieplno-wilgotnościowe, inne wymagają zaawansowanych metod numerycznych (fot. 8, fot. 9a, fot. 9b i fot. 10) czy zastosowania kamery termowizyjnej.

Odkrywki wykonuje się zwykle w strefie okapu, przy progu drzwiowym lub dylatacji brzegowej, jak również przy dylatacji strefowej. Jest to determinowane charakterem uszkodzeń.

Niekiedy wykonuje się odkrywki w samej połaci, zwykle ma to miejsce, gdy trzeba jednoznacznie określić układ warstw połaci, a z odkrywek w innych miejscach nie można tego jednoznacznie stwierdzić (np. inna budowa połaci w strefie okapu) lub pojawiają się rozbieżności albo nietypowy obraz destrukcji/uszkodzeń (fot. 10).

Przez „strefę okapu” nie należy rozumieć tylko obszaru pod zdjętą skrajną płytką. Obszar odkrywki może obejmować także czoło balkonu czy jego spód lub ścianę pod okapem, jak również ścianę przy płycie konstrukcyjnej.

Nie zawsze przyczyna zawilgocenia leży po stronie hydroizolacji, jednymi z trudniejszych do zdiagnozowania są błędy związane z układem termoizolacji i/lub paroizolacji.

W uzasadnionych sytuacjach wykonuje się badania laboratoryjne związane na przykład z oznaczeniem parametrów wytrzymałościowych jastrychu dociskowego, ściśliwością styropianu (miarodajne może być pełzanie, nie tylko zakres odkształceń sprężystych) czy właściwościami płytek posadzki.

Przy dylatacji brzegowej należy ustalić sposób wywinięcia powłok wodochronnych i paroizolacji na ścianę (na część konstrukcyjną, na termoizolację) oraz ciągłość termoizolacji w tym obszarze.

Przy przeciekach w obszarze progu drzwiowego do powyższych dochodzi niejednokrotnie ocena poprawności montażu samej stolarki drzwiowej czy wręcz wykonania progu drzwiowego.

Niezależnie od wariantu wykonania, konstrukcja tarasowa powinna zostać zaprojektowana i wykonana w sposób:

• pozwalający na przeniesienie oddziałujących na nią obciążeń, niezależnie od ich charakteru i intensywności;
• zapobiegający penetracji w konstrukcję tarasu (za wyjątkiem warstw drenażowych);
• zapobiegający wnikaniu pary wodnej w konstrukcję tarasu od strony pomieszczeń pod tarasem;
• pozwalający na bezpieczne użytkowanie tarasu;
• zapobiegający występowaniu kondensacji pary wodnej w warstwach tarasu.

Technologia prac naprawczych określona na podstawie diagnostyki musi uwzględniać wszystkie aspekty związane z eksploatacyjną trwałością połaci. Przy naprawach tarasów i balkonów należy kierować się podstawową zasadą, polegającą na tym, że wszystkie błędnie zaprojektowane i wykonane warstwy (elementy), których naprawa jest niemożliwa, należy usunąć. Przez naprawę należy tu rozumieć możliwość nadania im takiej postaci (wymiarów, kształtu, grubości, funkcji itp.), aby spełniały wymogi sztuki budowlanej i mogły współpracować z nowymi warstwami konstrukcji. Dlatego w zdecydowanej większości przypadków konieczne jest usunięcie wszystkich warstw połaci aż do płyty konstrukcyjnej i ponowne ich poprawne wykonanie.

Literatura

1. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 7 lipca 2020 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo budowlane (DzU 2020 poz. 1333).
2. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 9 stycznia 2020 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o wyrobach budowlanych (DzU 2020 poz. 215).
3. Rozporządzenie Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z dnia 21 grudnia 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU 2020, poz. 2351).
4. Außenbeläge, „Belagskonstruktionen mit Fliesen und Platten außerhalb von Gebäuden”, ZDB, 2019.
5. M. Rokiel, „Tarasy i balkony. Projektowanie i warunki techniczne wykonania i odbioru robót”, wyd. IV, Grupa MEDIUM, Warszawa 2019.
6. M. Rokiel, „Poradnik Hydroizolacje w budownictwie. Projektowanie. Wykonawstwo”, wyd. III, Grupa MEDIUM, Warszawa 2019.
7. „Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych. Część C. Zabezpieczenia i izolacje. Zeszyt 4: Izolacje wodochronne tarasów”, ITB, 2016.
8. „Hinweise für Estriche im Freien, Zement-Estriche auf Balkonen und Terrassen”, BEB Merkblatt – VII.1999.
9. „Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych – część B: Roboty wykończeniowe. Zeszyt 6: Montaż okien i drzwi balkonowych”, ITB, 2016.
10. „ST Okładziny ceramiczne i hydroizolacje balkonów. Okładziny ceramiczne balkonów. Hydroizolacja balkonów (uszczelnienie zespolone)”, Promocja, 2017.
11. „ST Okładziny ceramiczne i hydroizolacje tarasów naziemnych. Okładziny ceramiczne tarasów naziemnych. Hydroizolacja tarasów naziemnych (uszczelnienie zespolone)”, Promocja, 2017.
12. „ST Warstwy użytkowe – okładziny i hydroizolacja tarasów nad pomieszczeniami ogrzewanymi z drenażowym odprowadzeniem wody”, Promocja, 2017.
13. BGR 181, „Fußböden in Arbeitsräumen und Arbeitsbereichen mit Rutschgefahr. Hauptverband der gewerblichen Berufsgenossenschaften”, X.2003.
14. M. Rokiel, „ABC izolacji tarasów”, Grupa MEDIUM, Warszawa 2015.
15. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EWG.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!