Mocowanie izolacji w systemach ociepleń ETICS

Przyklejanie płyt termoizolacji prowadzimy za pomocą odpowiednich zapraw lub mas klejących dobranych z uwzględnieniem danego rodzaju termoizolacji. Kleje cementowe miesza się poprzez wsypanie całej (lub części) zawartości opakowania do pojemnika zawierającego przygotowaną i odmierzoną ilość wody, a nie na odwrót, co jest częstym błędem popełnianym przez wykonawców. Wlewanie wody do suchej mieszanki ułatwia dokładne (bez grudek) przygotowanie zaprawy klejącej. Zaprawę mieszamy najczęściej mechanicznie przy pomocy elektrycznej mieszarki wolnoobrotowej z mieszadłem koszyczkowym. Po odczekaniu 5 minut masę należy ponownie krótko wymieszać. W ten sposób uzyskamy jednorodną mieszaninę o założonej konsystencji.

Czytaj też: Na co zwrócić uwagę dobierając system ociepleń do termomodernizacji domu?

Kleje cementowe powinny być aplikowane przy temperaturze otoczenia od +5 do +30°C. Zaleca się stosowanie wody chłodnej i czystej, a w przypadku stosunkowo niskich temperatur – ciepłej (ale nie gorącej) wody. Kleje cementowe mają stosunkowo długi czas zachowania właściwości roboczych. Z tego względu mogą być wykorzystane do przyklejania płyt izolacji zazwyczaj w ciągu jednej godziny od wymieszania, aczkolwiek latem, przy wysokich temperaturach czas ten ulega znacznemu skróceniu. Z tego powodu należy przygotować jednorazowo takie ilości, które wykorzystamy zanim klej zacznie gęstnieć. W przypadku zgęstnienia kleju w tym czasie należy go ponownie intensywnie wymieszać, nie dolewając wody. Jeżeli to nie pomoże w uzyskaniu pierwotnej konsystencji, a masa dalej będzie wiązać i twardnieć, to klej nie nadaje się już do dalszego wykorzystania.

W warunkach zimowych stosujemy „zimowe” wersje klejów, pozwalające na prowadzenie prac nawet przy temperaturach bliskich 0°C, zarabiając zaprawę ciepłą wodą.

Przyklejanie płyt ze styropianu EPS lub polistyrenu XPS

Płyty ze styropianu EPS (niezależnie, czy białe, czy grafitowe) nie wymagają specjalnego przygotowania. Natomiast w przypadku klejenia gładkich płyt z polistyrenu ekstrudowanego XPS, przed nałożeniem kleju powierzchnię płyty, należy je przeszlifować tarką metalową lub ewentualnie papierem ściernym w celu zapewnienia właściwej przyczepności kleju do płyt.

Płyty ze styropianu EPS (niezależnie, czy białe, czy grafitowe) nie wymagają specjalnego przygotowania. Natomiast w przypadku klejenia gładkich płyt z polistyrenu ekstrudowanego XPS, przed nałożeniem kleju powierzchnię płyty, należy je przeszlifować tarką metalową lub ewentualnie papierem ściernym w celu zapewnienia właściwej przyczepności kleju do płyt.

Płyty ze styropianu EPS lub też polistyrenu XPS przykleja się tzw. metodą obwodowo-punktową, nakładając klej wzdłuż krawędzi obwodu płyty pasmami o szerokości około 3–5 cm oraz dodatkowo w postaci kilku placków (najlepiej 6) o średnicy około 10–15 cm. Tak nałożony klej powinien zapełnić sumarycznie co najmniej 40% powierzchni płyt z termoizolacji (FOT. 1).

Zastosowanie metody obwodowo-punktowej, z dodatkowym pasem obwodowym kleju, a nie na same placki (jak to czasem błędnie jest wykonywane w ramach źle pojętych oszczędności) ma znaczenie, bo:

• pozwala na lepsze przyklejenie płyt izolacji do podłoża (z racji dodatkowej warstwy kleju na płytach),
• zapobiega (a przynajmniej znacząco ogranicza) efektom widocznych złączy płyt – czasem na elewacji z przyklejonymi płytami na placki, już po wykończeniu tynkiem widoczne są miejsca połączeń płyt (FOT. 2),
• zapewnia lepszą termoizolację, ponieważ „zamykamy” w ten sposób powietrze pomiędzy ścianą a płytą, tworząc w ten sposób dodatkową bardzo efektywną izolację,
• poprawia odporność na działanie wiatru – poprzez większą powierzchnię sklejenia, ma to szczególnie istotne znaczenie przy ścianach szczytowych budynków wysokościowych (wieżowce),
• umożliwia odbiór prac bez kosztownych i czasochłonnych korekt – na dużych inwestycjach podczas odbioru metoda przyklejania płyt jest często sprawdzana. Odbiór elewacji z płytami przyklejonymi wyłącznie na placki nie będzie możliwy,
• zapobiega lub może raczej utrudnia powstawaniu pożaru na elewacji w przypadku działania ognia od zewnątrz. Warstwa obwodowa kleju stanowi skuteczną blokadę dla ognia, który bardzo łatwo wnika pod płyty termoizolacji z EPS czy XPS przyklejone na placki, stapiając je od spodu,
• umożliwia wykonawcom ewentualną reklamację kleju w przypadkach wątpliwości co do jakości kleju. Reklamacje klejów cementowych, przy przyklejaniu płyt izolacji wyłącznie na placki, czyli niezgodnie z wytycznymi producentów, będą każdorazowo odrzucone.

W przypadku bardzo równych powierzchni ścian/murów i stosowania płyt izolacyjnych o niedużej grubości, do 5 cm (co zdarza się już niezmiernie rzadko), przyklejanie można prowadzić metodą grzebieniową – nakładając klej na płyty kielnią, rozprowadzając gładką pacą, a następnie wyrównując powierzchnię kleju pacą zębatą z zębami 10×10 cm lub 12×12 cm oraz dociśnięciu płyty i zlicowaniu z płaszczyzną. Klej można także nakładać przy pomocy pacy zębatej metodą grzebieniową, na całą powierzchnię. Metoda ta zalecana jest w przypadku przyklejania płyt przy bardzo równym podłożu.

Płyty należy układać od dołu do góry, rozmieszczając pasami poziomymi (wzdłuż dłuższej krawędzi), z przewiązaniem na narożach i zachowaniem mijankowego układu spoin pionowych. Nie należy tworzyć spoin krzyżowych.

Po przyklejeniu płyt, w ciągu około 10 minut można jeszcze dokonać zmiany ich położenia. Czynność przyklejania płyt należy wykonać w czasie nie dłuższym niż około 20 minut od nałożenia kleju na płyty. Podane międzyczasy mogą się nieznacznie różnić, w zależności od wyrobu i producenta.

Przycinanie płyt wystających poza naroża ścian możliwe jest dopiero po związaniu kleju. Ważne jest też, aby wszystkie naroża otworów elewacji (na przykład w strefie przy oknach i drzwiach) były wyklejane całymi, odpowiednio przyciętymi płytami (RYS. 1, FOT. 3). Często popełniany jest błąd w postaci przyklejania płyt jak na RYS. 2. Prawidłowe przyklejenie płyt zapobiega lub co najmniej ogranicza powstawanie spękań w narożach otworów, które przenoszone są docelowo na warstwę wierzchnią elewacji (FOT. 4).

Ewentualne szczeliny między płytami większe niż 2 mm należy wypełnić poprzez wciśnięcie „na sucho” odpowiednio przyciętych pasków styropianu (najlepiej uzupełniać takie szczeliny każdorazowo tym samym materiałem, który stosowany jest do wykonania docieplenia, ewentualnie pianką PU). Wciśnięcie kleju w takich miejscach jest błędem, ponieważ w ten sposób tworzone są tzw. mostki termiczne, przez które ciepło z wnętrza będzie uciekać szybciej. Ponadto miejsca takie widoczne są zazwyczaj na już otynkowanej elewacji, np. po deszczu. Mniejsze szczeliny należy wypełnić pianką poliuretanową z pistoletu.

Do przyklejania płyt z EPS i XPS mogą być alternatywnie stosowane także kleje poliuretanowe. Pojemnik z pianką przed zamontowaniem pistoletu powinien być silnie wytrząśnięty, co pozwala na uzyskanie właściwej konsystencji piany. Pianę należy nakładać przy użyciu pistoletu trzymanego w pozycji pojemnikiem do góry z zachowaniem dystansu pomiędzy pistoletem a płytą, umożliwiającym prawidłowe nałożenie kleju.

Klej do styropianu nakłada się warkoczem o średnicy około 2–3 cm po obwodzie z zachowaniem odstępu od jej krawędzi około 2 cm i jednym pasem wzdłuż środka płyty. Powierzchnia klejenia nie powinna być mniejsza niż 40%. Po nałożeniu kleju na płyty (niektórzy producenci zalecają odczekanie kilku minut) płyty termoizolacji przykleja się do ściany, dociskając nieznacznie i korygując ich położenie, najlepiej za pomocą długiej łaty.

W przypadku fundamentów klej na płytę nakładamy kilkoma pionowymi warkoczami z zachowaniem równych odstępów co 20–30 cm pomiędzy pasami oraz z zostawieniem kilku centymetrów odstępu od krawędzi płyty.

Pianki poliuretanowe są bardziej wrażliwe na wysoką wilgotność niż na temperaturę. Dlatego też wysoka wilgotność powietrza może powodować przyspieszenie wiązania piany. Do kołkowania płyt przyklejonych pianką PU można przystąpić już po około 2–3 godzinach od zakończenia przyklejania płyt. Czas ten ulega wydłużeniu w niskich, czy wręcz ujemnych temperaturach, z tego względu najlepiej poczekać z tą operacją do następnego dnia.

Przyklejanie płyt z wełny mineralnej

Do przyklejania płyt z wełny mineralnej stosuje się niemal wyłącznie kleje cementowe, aczkolwiek niektórzy producenci pianek poliuretanowych dopuszczają ich stosowanie także do przyklejania izolacji z wełny. Z całą pewnością rozwiązanie z wykorzystaniem klejów cementowych będzie bezpieczniejsze z punktu widzenia odporności na działanie ognia. Wełna mineralna i kleje cementowe mają najwyższą klasę reakcji na ogień A1 (niepalna). Najlepsze piany PU do przyklejania izolacji termicznej (w zakresie reakcji na ogień) posiadają klasę reakcji na ogień B-s1,d0 (niezapalna) wg -PN-EN 13501.
Powierzchnia płyt z wełny jest hydrofobizowana, dlatego też ich sklejenie jest trudniejsze niż w przypadku typowego styropianu EPS, nawet grafitowego, czy też twardych płyt z XPS.

W przypadku przyklejania płyt z wełny o zaburzonym układzie włókien, klej należy nakładać na płyty metodą obwodowo-punktową (w sposób jak opisano wcześniej przy klejeniu płyt z EPS i XPS), z tym, że zaleca się przeszpachlować klejem wewnętrzną powierzchnię płyt w miejscach późniejszego mocowania kleju w celu wykonania warstwy sczepnej (FOT. 5 i 6). Klej można na takie płyty nakładać także przy pomocy pacy zębatej metodą grzebieniową, na całą powierzchnię (FOT. 7). Metoda ta zalecana jest jednak wyłącznie w przypadku przyklejania płyt na równym podłożu.

W przypadku użycia wełny lamelowej klej każdorazowo nanosi się wyłącznie metodą grzebieniową. Dlatego też równość podłoża ma w takim przypadku duże znaczenie. Klejoną powierzchnię płyt należy przeszpachlować wstępnie cienką warstwą kleju w celu stworzenia warstwy kontaktowej, zanim położymy właściwą warstwę kleju do ich przyklejenia. W praktyce szpachluje się kilka płyt, a niedługo później klej nakłada się na te wstępnie przeszpachlowane płyty.

Płyty izolacyjne przykłada się do ściany, lekko je dociskając. Po przyklejeniu płyt w ciągu około 10 minut można jeszcze dokonać zmiany ich położenia. Czynność przyklejania płyt należy wykonać w czasie nie dłuższym niż około 20 minut od nałożenia kleju na płyty. Podane międzyczasy mogą się nieznacznie różnić, w zależności od wyrobu i producenta. Korekta położenia płyty po czasie dłuższym niż 10 minut może zostać przeprowadzona, ale wyłącznie po jej oderwaniu i zebraniu z jej powierzchni kleju. Ponowne zamontowanie płyty przeprowadza się po powtórnym nałożeniu kleju, umieszczeniu płyty, dociśnięciu i wylicowaniu płaszczyzny.

Płyty z wełny, podobnie jak w przypadku izolacji z EPS czy XPS, przykleja się od dołu do góry, rozmieszczając pasami poziomymi (wzdłuż dłuższej krawędzi), z przewiązaniem na narożach i z zachowaniem mijankowego układu spoin pionowych.

Płyty z wełny, które są po prostu stosunkowo miękkie, nie są polecane na cokoły, z tego powodu, że są to miejsca szczególnie narażone na oddziaływanie czynników mechanicznych (uderzenia, otarcia, rozbryzgi wody itp.). W takich miejscach najlepiej sprawdzą się twarde płyty z polistyrenu XPS.

Kołkowanie płyt izolacyjnych

Systemy ociepleń standardowo, oprócz mocowania poprzez klej, dodatkowo mocuje się poprzez kołkowanie (FOT. 8).

Operacja ta dopuszczana jest przez część producentów klejów nawet po jednym dniu, aczkolwiek jako optymalną minimalną przerwę zanim podejdziemy do kołkowania należy uznać co najmniej dwa dni w przeciętnych warunkach oraz co najmniej 3 dni przy stosunkowo niskich temperaturach (5–10°C). Wynika to z tego, że po jednym dniu klej ulega już wstępnemu utwardzeniu, ale zazwyczaj nie jest ono pełne. I z tego powodu, przy kołkowaniu po jednym dniu, szczególnie przy pracach w temperaturze znacząco niższej niż „laboratoryjna” (tj. 20–23°C, do której producenci odnoszą parametry i międzyczasy prowadzenia poszczególnych operacji) może dochodzić do częściowego (lub też nawet całkowitego) odspojenia się kleju od termoizolacji. W takich przypadkach płyty izolacyjne utrzymywane są wyłącznie przez kołki.

Nie jest to stabilny sposób montażu termoizolacji. Z całą pewnością, im później operacja ta zostanie wykonana, tym lepiej, ponieważ system będzie stabilniejszy po kilku dniach wiązania i twardnienia kleju, którym przyklejono termoizolację. Z kolei w przypadku przyklejania płyt izolacyjnych pianką poliuretanową dopuszcza się wykonywanie warstwy zbrojonej już po 2–3 godzinach, aczkolwiek najlepiej odczekać z tą operacją do następnego dnia.

Sposób dodatkowego mocowania systemu za pomocą łączników mechanicznych (tzw. kołkowanie) określa zwykle projektant ocieplenia. Projekt powinien określić liczbę, rodzaj i głębokość zakotwienia oraz sposób ich rozmieszczenia. Zalecane liczby łączników mechanicznych, w zależności od strefy ściany (krawędziowa, środkowa) oraz wysokości nad poziomem terenu podano według danych zawartych w tabeli.

Kołkowanie płyt izolacyjnych z wełny zależy od rodzaju tych płyt. Standardowe płyty z wełny, które mają zaburzony układ włókien, muszą być kołkowane. Płyty lamelowe mogą nie być kołkowane do wysokości 20 m na ścianach nośnych. W przypadku podłoży słabych, nawet wzmocnionych gruntem, powinny być one kołkowane.

W przypadku montażu na wysokości powyżej 20 m, niezależnie od nośności podłoża, łączniki mechaniczne są wymagane na całej powierzchni ocieplenia. Długość łączników wynika z rodzaju podłoża oraz grubości materiału izolacji cieplnej. W celu maskowania miejsc po kołkach można przyklejać dodatkowo specjalne krążki maskujące ze styropianu. Dzięki temu takie miejsca po wykończeniu elewacji nie będą widoczne. A że kołków jest dużo, to przy nieprawidłowo wykonanej elewacji z daleka widocznych jest wiele takich „kropek” w miejscach, gdzie były montowane.

Warto w tym miejscu nadmienić, że niektóre, wysokiej jakości kleje, pozwalają na przyklejanie styropianu EPS bez kołkowania (taka informacja powinna być podana przez producenta na opakowaniu). Dotyczy to głównie nowo wznoszonych, nieotynkowanych ścian budynków o wysokości do 12 m (czyli najczęściej jednorodzinnych – parter i piętro), przy odpowiednio nośnym podłożu. Takie rozwiązanie jest jak najbardziej dopuszczalne (przy obwodowo-punktowej metodzie klejenia izolacji), aczkolwiek należy podkreślić, że kołkowanie zawsze będzie poprawiać jakość mocowania izolacji na elewacji.

Tekst i ilustracje (z wyjątkiem zdjęć SSO) pochodzą z książki pt. „Chemia budowlana – produkty, właściwości, wykonawstwo”, autor: dr inż. Sławomir Chłądzyński, Grupa MEDIUM, Warszawa 2024. Książka do kupienia na www.ksiegarniatechniczna.com.pl