Zielony dach, czyli ogród nad głową

Jaki jest pożytek z zielonego dachu?

Zielony dach stanowi naturalne siedlisko życia roślin i zwierząt, wzbogacając przyrodniczo najbliższe otoczenie. Niweluje szkodliwe czynniki związane z oddziaływaniem środowiska miejskiego. Rośliny pokrywające dach pochłaniają dwutlenek węgla, kurz (około 200 g/m²), a także inne zanieczyszczenia powietrza (m.in. ołów i kadm w około 90%). Jednocześnie wydzielają tlen, ujemnie jonizują powietrze, a także tłumią hałas (w zależności od grubości pokrycia nawet do 46 dB).

Pochłaniając wodę opadową, zielony dach odciąża sieć kanalizacyjną, a w upalny dzień przynosi ukojenie, wyparowując około 0,5 l wody z 1 m². Zastosowanie zielonego pokrycia chroni dach przed działaniem promieni ultrafioletowych, co zdaniem specjalistów przynajmniej dwukrotnie wydłuża jego żywotność. Dach z pokryciem roślinnym wolniej nagrzewa się latem, zaś zimą dłużej wychładza.

Różnica temperatur w skali roku wynosi na zielonym dachu około 30°C, podczas gdy na dachach konwencjonalnych sięga nawet 100°C (dach pokryty papą nagrzewa się do 80°C). Zachodzące w pokryciu glebowo-roślinnym procesy biochemiczne wydzielają ciepło. Spełnia więc ono także funkcję termoizolacyjną. Przy temperaturze zewnętrznej wynoszącej –15°C, na poziomie uszczelnienia oscyluje ona w okolicach 0°C.

Konieczna solidna, niezbyt stroma więźba dachowa

Wykonanie zielonego pokrycia dachu z pewnością nie jest przedsięwzięciem łatwym. Wymaga udziału wyspecjalizowanej ekipy wykonawczej, czasu, a także odpowiedniej konstrukcji więźby, pozwalającej na przeniesienie stosunkowo dużego obciążenia.

Ciężar zielonego dachu zależy przede wszystkim od grubości warstwy substratu glebowego oraz roślinności, jaką wybierzemy do jego obsadzenia. Przedział, w jakim plasować się będzie obciążenie, którym obarczamy więźbę dachową, jest dość szeroki: od 70 do 1000 kg/m² dachu. Zanim więc zaprojektujemy szczegółowo pokrycie, musimy znać wytrzymałość istniejącej konstrukcji. W tym miejscu należy również pamiętać o pokrywie śnieżnej, stanowiącej dodatkowe obciążenie zimą.

Najłatwiejsze do zbudowania są zielone dachy o nachyleniu połaci do 30°. Na bardziej strome powierzchnie stosuje się tworzywa porowate bądź siatki zapobiegające obsuwaniu się substratu glebowego. Zielone dachy, w których grubość warstwy substratu nie przekracza 8 cm, obsadza się najlepiej sprawdzającymi się w takich warunkach gatunkami roślin niskich.

Nazywa się je dachami ekstensywnymi. Oprócz obciążeń typowych dla standardowej konstrukcji dachu przenoszą około 70–170 kg/m². Nie wymagają nawodnień, a zabiegi pielęgnacyjne ograniczają się w zasadzie do odchwaszczania. Innym typem są dachy intensywne, przenoszące obciążenia do 1000 kg/m². Wymagają one specjalnych rozwiązań konstrukcyjnych i relatywnie wysokich nakładów finansowych.

Zazielenienia intensywne możliwe są na dachach o spadku nie większym niż 5%. Są to najprawdziwsze ogrody na dachu z nasadzonymi bylinami, trawnikami, a nawet drzewami. Dachy według założeń intensywnych wymagają wzmożonej pielęgnacji, np. regularnego nawadniania czy podpiętrzania w strefie drenażowej. Poziom wody reguluje się poprzez odpływy dachowe. Gdy mamy do czynienia ze spadkiem połaci, odpływ powstrzymywany jest przez system progów.

Rośliny przygotowuje się w specjalnych szkółkach, aby wykształciły płaski system korzeniowy. Optymalne ukorzenienie i stabilizację roślin, np. dla zabezpieczenia przed naporem wiatru, zapewniają siatki i maty ukorzeniające. W zależności od grubości warstw zielonego dachu można stosować odpowiednie gatunki roślin. Generalnie na dachach nie stosuje się roślin zbyt ekspansywnych i agresywnych pod względem rozrostu systemu korzeniowego, jak np. brzoza, wierzba czy sumak.

Jak skonstruowany jest zielony dach?

Pierwszą warstwą, kładzioną bezpośrednio na dach, jest warstwa hydroizolacyjna, grubości min. 1 mm, która powinna gwarantować wodoszczelność i odporność na przerastanie korzeni. Szczelność tej warstwy ma ogromne znaczenie dla powodzenia całego przedsięwzięcia, dlatego dodatkową ochroną będzie położenie pod lub na folię warstwy ocieplającej. Folię najlepiej zgrzewać przed lub w trakcie kładzenia na dachu, a następnie podwijać, mocując do jego krawędzi.

Jeśli zaistnieje konieczność użycia gwoździ, miejsce przebicia należy zakleić foliową łatką. Warstwa ochronna chroni hydroizolację przed przerastaniem korzeni, uszkodzeniami mechanicznymi oraz zabezpiecza przed skaleczeniami podczas budowy i użytkowania. Wykonana jest najczęściej z tworzyw sztucznych, np. geowłóknin ochronnych, powłok z włókien poliestrowych, żywic lub papy bitumicznej.

Na dachu płaskim konieczne jest dodatkowo ułożenie warstwy drenującej w postaci keramzytu, żwiru czy ceglanego gruzu w celu odprowadzenia wody w czasie wzmożonych opadów, jej magazynowania w czasie suszy, a także dodatkowej ochrony niższych płaszczyzn konstrukcji. Drenaż nie może tworzyć bariery dla korzeni roślin. Warstwa filtrująca zapobiega zamulaniu warstwy drenującej. Jest dobrze przenikalna dla wody oraz korzeni roślin, odznacza się dużą odpornością na gnicie.

Zazwyczaj wykonana jest z geowłóknin filtracyjnych. Bezpośrednim podłożem dla roślin jest warstwa wegetacyjna. Jej zadaniem jest magazynowanie składników pokarmowych niezbędnych dla ich prawidłowego rozwoju. Musi być lekka, o dużej porowatości oraz zawartości materii organicznej. Grubość warstwy substratu dla zazielenienia intensywnego nie może wynosić mniej niż 10% wysokości roślin.

Stosowanie gleb naturalnych, zawierających drobne cząsteczki, jest bardzo powszechnym błędem, którego należy się wystrzegać. Wymywanie części spławialnych do warstwy filtrującej niekorzystnie odbija się na funkcjonowaniu roślin. W czasie wzmożonych opadów deszczu podłoże glebowe spływa z dachu, zaś w czasie suszy zamienia się w spękaną skorupę. Najlepiej zastosować substraty na bazie lawy wulkanicznej, kruszonego keramzytu czy mielonej cegły. Tu również wskazana jest jednak ostrożność, gdyż zbyt lekki materiał może ulec zniszczeniu przez wiatr.

Staw na dachu

Najciekawszym rodzajem zielonego dachu jest dach bagienny, tzw. multifunkcjonalny. Wielofunkcyjność polega tu na zoptymalizowaniu kosztów inwestycyjnych i oszczędności energii poprzez zastosowanie roślin bagiennych, zatrzymujących wody opadowe, czy oczyszczających tzw. szare ścieki bytowe.

Dzięki zdolności roślin bagiennych do wysokiego parowania powierzchniowego (800–1600 mm/m²/rok) dachy oddają część wody do atmosfery, odciążając znacząco sieć kanalizacyjną. Inną cechą hydrofitów (roślin bagiennych) jest zdolność do oczyszczania wody. Rośliny te wykorzystuje się w hydrobotanicznych oczyszczalniach ścieków. Zasiedlając dach domu, mogą służyć do oczyszczania przydomowego stawu ozdobnego, kąpielowego czy tzw. ścieków szarych (niepochodzących z toalety), które można potem ponownie wykorzystać, np. do spłuczek toaletowych, pralki czy podlewania ogrodu. Wbrew temu, co mogłoby się w pierwszej chwili wydawać, dachy bagienne są relatywnie lekkie. Ich ciężar wynosi od 50 do 200 kg/m².

W okresach suszy muszą mieć zapewniony stały poziom nawodnienia poprzez dopływ ścieku z domu bądź wpompowywanie np. wody deszczowej, zbieranej w cysternie. W przypadku dachów spadzistych bardzo ważne jest zapewnienie równomiernego rozprowadzenia wody, najczęściej za pomocą pomp – w sposób ciągły bądź pulsacyjnie, dzięki sterowaniu elektronicznemu. Na dachach płaskich, bezpośrednio na uszczelnieniu, rozkłada się maty wegetacyjne bezsubstratowe. Zastosowanie substratu ma znaczenie w przypadku dachów, których zasadniczą funkcją będzie działanie oczyszczające.

Procesy oczyszczania wspomaga się bowiem poprzez odpowiednie dobranie składu substratu, nasadzanego następnie roślinami bagiennymi. Substrat na bazie lawy, perlitu, kruszonej cegły czy keramzytu gwarantuje dostateczne rozwinięcie błony biologicznej, odgrywającej najistotniejszą rolę w procesie oczyszczania. Domieszka wapieni, zamonitu czy dolomitów wspomaga wiązanie fosforanów, zaś dodanie adsorbentu jonowego pomaga usunąć zanieczyszczenie cynkiem.

Ile kosztuje zielony dach?

Wybudowanie zielonego dachu z pewnością nie jest najtańszym sposobem pokrycia domu. Ze względu jednak na funkcje dodatkowe (jak odzyskiwanie wody), nawet w skali domu jednorodzinnego jest rozwiązaniem ekonomicznym.

Cena budowy uzależniona jest przede wszystkim od zastanych przez wykonawcę warunków konstrukcyjnych istniejącego dachu – jego wytrzymałości i spadku, a także stopnia zaawansowania systemu i funkcji, jaką ma spełniać. Hydroizolacja musi spełniać parametry odporności na przerastanie korzeni, dlatego stosuje się papy lub membrany przeciwkorzenne, droższe od standardowych. Warstwy zabezpieczające, ochronne, drenażowe, filtracyjne i substratowe stanowią dodatkowy koszt.

Średnia cena materiałów do dodatkowego wzmocnienia istniejącego stropu wynosi od 20,00 zł/m², hydroizolacja przeciwkorzenna od około 10,00 zł/m², warstwy ochronno­‑drenażowe – od około 30,00 zł/m², warstwy substratowe – od około 20,00 zł/m², nasadzenia ekstensywne i trawnikowe – od około 20,00 zł/m², zaś nasadzenia intensywne – od około 60,00 zł/m².

Do tego należy doliczyć koszty robocizny i transportu, które są uzależnione od wielkości i ukształtowania dachu, wysokości, na jakiej się znajduje i jego dostępności. Ustala się je na podstawie indywidualnego kosztorysu. Orientacyjnie dach ekstensywny kosztuje około 300–900 zł/m², zaś intensywny powyżej 600 zł/m². Cena projektu zielonego dachu waha się od 10 do 15% całkowitych kosztów jego budowy. 

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!