Jak wykonać hydroizolację w pomieszczeniach wilgotnych i mokrych
Fot. Atlas
O ile wykonanie hydroizolacji pomieszczeń wilgotnych czy mokrych nie jest zbyt skomplikowane (nałożenie warstwy uszczelniającej na powierzchniach płaskich, jak ściany czy podłoga, oraz staranne, zgodne z wytycznymi producenta, położenie takiej powłoki nie powinno stanowić większego problemu), o tyle prawidłowe uszczelnienie tzw. trudnych miejsc (narożników, styku podłoga–ściana, dylatacji, przejść instalacyjnych, kratek ściekowych itp.) jest dużo trudniejsze i wymaga znacznej staranności oraz dokładności. Warto przy tym pamiętać, że od tego może zależeć skuteczność całej izolacji.
Zobacz także
Hydroizolacje
Austrotherm Ocieplenie domu energooszczędnego
Dom energooszczędny to dom, który charakteryzuje się bardzo niskim zapotrzebowaniem na energię, co pozwala oszczędzić na kosztach eksploatacji oraz chronić środowisko. Do jego budowy wykorzystuje się technologie...
Dom energooszczędny to dom, który charakteryzuje się bardzo niskim zapotrzebowaniem na energię, co pozwala oszczędzić na kosztach eksploatacji oraz chronić środowisko. Do jego budowy wykorzystuje się technologie i materiały, które pomagają uzyskać odpowiednią klasę energooszczędności, zgodnie z obowiązującymi warunkami technicznymi, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Wymagania określone w tym rozporządzeniu, obowiązują od stycznia 2021 r. i są bardzo restrykcyjne. Obligują uczestników...
Austrotherm Biały czy szary – jaki styropian wybrać do ocieplenia domu?
Ocieplenie domu styropianem to popularny w Polsce sposób termoizolacji. Przy ociepleniu domu ważne jest fachowe wykonanie prac i jakość samego styropianu. Dowiedz się, jaki styropian wybrać i czy do ocieplenia...
Ocieplenie domu styropianem to popularny w Polsce sposób termoizolacji. Przy ociepleniu domu ważne jest fachowe wykonanie prac i jakość samego styropianu. Dowiedz się, jaki styropian wybrać i czy do ocieplenia domu styropianem lepiej zastosować ten tradycyjny biały czy może grafitowy.
Przygotowanie podłoża
Podłoże należy najpierw odpowiednio przygotować. Do tego etapu prac trzeba zaliczyć: sprawdzenie nośności i stabilności, oczyszczenie i usunięcie luźnych oraz niezwiązanych cząstek, sprawdzenie równości i ewentualne wyrównanie oraz usunięcie fragmentów wpływających na osłabienie przyczepności. Bezwzględnie należy usunąć (np. przez zmycie wodą z dodatkiem detergentu) zabrudzenia olejowe, tłuste plamy itp. Jeżeli wnikają one w głąb struktury, zanieczyszczone podłoże należy zeszlifować.
Stabilność podłoży mineralnych (jastrychy, wylewki) można sprawdzić, zarysowując je np. gwoździem, kluczem czy też innym ostrym narzędziem. Jeżeli powstaje tylko powierzchniowa rysa, nie występuje silne pylenie lub wykruszenie się podłoża, możemy uznać, że nośność jest wystarczająca.
Wyrównanie podłoża wykonujemy zaprawami odpowiednimi dla danego rodzaju robót. Mogą to być wylewki samopoziomujące (do wyrównania całej powierzchni posadzki), polimerowo-cementowe zaprawy naprawcze (np. typu PCC) lub w ostateczności zwykła zaprawa cementowa z dodatkiem emulsji polimerowej.
Fot. 1. Kabina natryskowa z okładziną z kamieni naturalnych – klasyczny przykład pomieszczenia, które wymaga uszczelnienia zespolonego, Fot. M. Rokiel | Fot. 2a. Manszeta uszczelniająca, Fot. Schomburg |
Fot. 2b. Kształtka do uszczelnienia narożnika, Fot Atlas |
Istotną rolę odgrywa również odpowiednie wysezonowanie podłoża mineralnego. Czas sezonowania podłoża wynosi: dla betonu – przynajmniej 28 dni, dla tynków cementowo-wapiennych i tradycyjnych jastrychów – przynajmniej 28 dni, dla muru z cegieł i pustaków – przynajmniej 28 dni, dla jastrychów przygotowywanych z suchych zapraw, zarabianych tylko wodą – wiążące są wytyczne producenta (dostępne są szybkowiążące i szybkoschnące jastrychy, pozwalające na wykonywanie uszczelnienia już po 2–3 dniach), dla zapraw typu PCC – zazwyczaj kilka dni.
Innym wymogiem jest odpowiednia wilgotność podłoża. Gdy izolacją jest szlam (ze względu na cenę ten materiał jest stosowany znacznie rzadziej niż folie w płynie), podłoże cementowe wymaga zwilżenia wodą. Wymóg zwilżenia podłoża związany jest z faktem, że przy grubości warstwy izolacyjnej rzędu kilku milimetrów, podłoże mineralne wchłonie z niezwiązanej zaprawy wodę potrzebną do procesów zachodzących podczas wiązania i twardnienia.
Przy stosowaniu folii w płynie podłoże powinno być suche (dla betonu, tynków, wylewek cementowych wilgotność według wytycznych niemieckich nie powinna przekraczać 2%, natomiast według polskich zaleceń – 6%. Dla podłoży gipsowych, niezależnie od rodzaju hydroizolacji, wilgotność podłoża z ogrzewaniem podłogowym nie może przekraczać 0,3%, bez ogrzewania podłogowego – 0,5%. Podłoża gipsowe oraz podłoża pod folię w płynie (zarówno cementowe, jak i gipsowe) muszą być zawsze zagruntowane. Podłoży cementowych przy izolacji ze szlamu nie gruntuje się.
Uszczelnianie miejsc trudnych i krytycznych
Prace zawsze zaczyna się od tzw. trudnych i krytycznych miejsc. Do zapewnienia ciągłości izolacji w narożnikach pomieszczeń i na styku ściana–podłoga stosuje się specjalne taśmy, wkładki i kształtki narożne (fot. 2b, rys. 1a), których krawędzie wtapia się pomiędzy dwie warstwy folii w płynie (lub szlamu).
Rys. 1a. Uszczelnienie styku ściana–posadzka: 1 – folia w płynie lub elastyczny szlam uszczelniający, 2 – klej do płytek, 3 – taśma uszczelniająca, 4 – elastyczna masa dylatacyjna (np. silikonowa), 5 – sznur dylatacyjny, 6 – okładzina ceramiczna, Rys. Atlas | Rys. 1b. Wpust podłogowy: A – pierścień dystansowy, B – wpust podłogowy do podłoży cienkowarstwowych, C – manszeta uszczelniająca, D – pierścień do ustawiania wysokości, E – kratka ściekowa ze stali nierdzewnej z podbudową, F – dolny element odpływu, Rys. Schlüter Systems |
Dużej staranności wymaga wykonanie hydroizolacji w pomieszczeniach, w których w posadzce znajduje się odpływ (porównaj fot. 1). Trzeba przede wszystkim zwrócić uwagę na rodzaj wpustu. Musi to być bezwzględnie wpust z kołnierzem uszczelniającym. Taki kołnierz, który jest fabrycznie zespolony z konstrukcją wpustu lub jest z nią łączony za pomocą specjalnego pierścienia dociskowego, wtapia się w masę uszczelniającą. Nie pozwala to na przecieki na styku wpust–podłoże. Przykładowe rozwiązanie pokazano na rys. 1 b, c.
UWAGA |
Wpust należy obsadzać albo na zaprawę epoksydową (rozwiązanie droższe, choć lepsze), albo na bezskurczową zaprawę PCC (najlepiej szybkowiążacą). Nie wolno stosować zwykłej zaprawy cementowej. |
Przy uszczelnianiu przejść rur instalacyjnych stosuje się kołnierze (manszety) uszczelniające (fot. 2a, rys. 1d), które należy zatopić w powłoce izolacyjnej.
Dopiero po uszczelnieniu dylatacji, wpustów i przejść rur instalacyjnych wykonuje się uszczelnienie ścian i posadzki. Folie w płynie nakłada się wałkiem, pędzlem lub pacą, zgodnie z wymaganiami producenta. Szlamy nakłada się twardą szczotką i pacą. Istotne jest również, aby materiał dokładnie zespolił się z podłożem, dlatego nakładając pierwszą warstwę pędzlem czy szczotką, należy materiał uszczelniający starannie wetrzeć w podłoże.
Dla szlamów wymagane jest nałożenie przynajmniej dwóch warstw. Dla folii w płynie wiążące są wytyczne producenta, mogą być one nakładane w jednym przejściu, choć nie jest to metoda najlepsza. Dlatego niektóre firmy, w celu ułatwienia wizualnej kontroli nakładanych warstw, oferują materiał izolacyjny w różnych kolorach dla każdej warstwy.
Rys. 1c. Uszczelnienie wpustu podłogowego: 1 – okładzina ceramiczna, 2 – fuga, 3 – klej do płytek, 4 – folia w płynie lub elastyczny szlam, 5 – kołnierz uszczelniający wpustu, 6 – elastyczna masa uszczelniająca, 7 – warstwa sczepna, 8 – zaprawa PCC, 9 – kratka spustowa, Rys. M. Rokiel
Przy nakładaniu należy kontrolować grubość nałożonej powłoki. Można to robić, porównując ilość zużytego materiału do zaizolowania danej powierzchni z ilością wynikającą z karty technicznej produktu. Warstwa szlamu musi mieć grubość minimum 2 mm, folii w płynie – 0,5 mm.
Rys. 1d. Uszczelnienie przejścia rurowego przez ścianę: 1 – okładzina ceramiczna, 2 – klej do płytek, 3 – hydroizolacja (folia w płynie, szlam elastyczny), 4 – ściana, 5 – tynk tradycyjny z dodatkiem polimerów tworzyw sztucznych w obszarze przejścia rurowego, 6 – pianka montażowa, 7 – manszeta uszczelniająca, 8 – gruntownik do masy silikonowej, 9 – silikon sanitarny, 10 – fuga, 11 – rura wodociągowa, Rys. M. Rokiel
Popełnianym czasami błędem jest nieuszczelnienie powierzchni pod i za wanną czy brodzikiem. Wykonawca wychodzi z założenia, że wykonane później uszczelnienie silikonem krawędzi wanny lub brodzika ze ścianą stanowi wystarczające zabezpieczenie. Jest to pogląd całkowicie błędny. Ze względu na przykład na niestabilne zamocowanie brodzika lub wanny, czy też możliwość wydłubania uszczelnienia przez dzieci, nie można zakładać całkowitej niezawodności takiego rozwiązania. Sposób uszczelnienia strefy przy wannie pokazano na rys. 2.
Dobór zaprawy klejącej do płytek ceramicznych
Integralnym składnikiem uszczelnienia pomieszczeń mokrych jest zaprawa klejąca. Warto pamiętać, że cała powierzchnia płytki musi być podparta. Na posadzce chodzi bowiem o to, aby płytka była poddana tylko naprężeniom ściskającym, w żadnym przypadku nie powinno wystąpić jej zginanie. Na powierzchniach pionowych brak pustych przestrzeni pod płytką uniemożliwia wnikanie wody w warstwę kleju.
Układając płytki na podłodze, używamy cienkowarstwowej zaprawy klejącej do płytek podłogowych (zaprawy tego typu ze względu na upłynniacze charakteryzują się tym, że po ułożeniu płytki na warstwie zaprawy i jej lekkim dociśnięciu, rozpływa się ona pod spodem płytki, nie pozwalając na powstanie pustek powietrznych). Jeżeli do klejenia okładzin na podłodze stosuje się klej uniwersalny (tzn. pozwalający na wykonywanie okładzin także na ścianach), płytki przykleja się, nakładając klej zarówno na podłoże, jak i na płytkę.
Do stosowania w pomieszczeniach wilgotnych i mokrych zaleca się stosować kleje sklasyfikowane jako C2, nazywane potocznie, choć nie do końca słusznie, elastycznymi. Ze względu na zwiększoną ilość polimerów nie sposób odmówić klejom klasy C2 elastyczności większej niż klejów C1, jednak problemem może tu być zdefiniowanie i jednoznaczne określenie elastyczności. Lepiej mówić w tym przypadku o klejach wysoko modyfikowanych niż elastycznych). Nie jest to jednak obligatoryjne.
Wymagana przyczepność do podłoża (do warstwy hydroizolacji) to min. 0,5 MPa, i wymóg ten bez problemu może spełniać także klej klasy C1. Nie determinowałbym tutaj możliwości użycia kleju od jego klasyfikacji, wiążące powinno być zastosowanie przedstawione w karcie technicznej. W przypadku ogrzewania podłogowego zalecane jest stosowanie klejów klasy C2. Dla płytek gresowych (o nasiąkliwości rzędu 0,5%) zwykle stosuje się jednak kleje klasy C2.
Dobór zaprawy do spoinowania
Do spoinowania należy stosować cementowe zaprawy spoinujące o zmniejszonej absorpcji wody, a więc klasyfikowane jako CG 2 W. Jeszcze lepiej, jeżeli jest to zaprawa spoinująca o zwiększonej odporności na ścieranie, a więc CG2 W A.
Wybór okładziny ceramicznej
Okładzina ceramiczna to najczęściej stosowany materiał do wykończenia powierzchni podłóg i ścian. Często można spotkać się z opinią, że taka okładzina stanowi wystarczające zabezpieczenie przeciwwilgociowe. Nic bardziej mylnego. Należy podkreślić, że mineralne zaprawy do spoinowania (stosowane w zdecydowanej większości przypadków) są tylko wodoodporne, nie zaś wodoszczelne.
Najistotniejszą cechą, oprócz niskiej nasiąkliwości płytek (na poziomie nieprzekraczającym 3% zwłaszcza tam, gdzie mamy do czynienia z odpływami w posadzce lub wewnątrz kabiny natryskowej – są to płytki klasy AI oraz BI), będzie odporność na plamienie i detergenty stosowane do czyszczenia, a także antyposlizgowość. Ten ostatni parametr jest, niestety, bardzo często pomijany. W polskich aktach prawnych nie ma szczegółowych wymagań mówiących o wymaganej antypoślizgowości posadzek z okładzin ceramicznych.
Rys. 2a, b. Schemat uszczelnienia przy krawędzi wanny lub brodzika: 1 – powłoka uszczelniająca (szlam, folia w płynie), 2 – taśma uszczelniająca, 3 – uszczelnienie dodatkowe, 4 – uszczelnienie podstawowe, 5 – płytki na kleju cienkowarstwowym, 6 – podłoże, 7 – wanna lub brodzik, 8 – sznur dylatacyjny. Uszczelnienie podstawowe może być wykonane z elastycznych materiałów, profili lub wkładek uszczelniających. Wykonuje się je pomiędzy krawędzią wanny a płaszczyzną ściany. Nie jest widoczne od zewnątrz. Uszczelnienie dodatkowe wykonane jest zawsze pomiędzy krawędzią wanny lub brodzika a krawędzią płytki i jest wykonane z elastycznych mas uszczelniających (silikony sanitarne/poliuretany), Rys. Merkblatt
Zupełnie inaczej traktują tę sprawę przepisy niemieckie. W pomieszczeniach wilgotnych i mokrych, nie związanych z basenami, wymagana jest klasa antypoślizgowości R10. Antypoślizgowość definiowana jest strukturą wierzchniej warstwy, przy której, przy nachyleniu pod odpowiednim kątem, noga w typowym obuwiu roboczym nie poślizgnie się. Dla klasy R10 jest to kąt pomiędzy 10 a 19°. Dla pomieszczeń mokrych związanych z basenami będzie to klasa B – kąt zsuwania się bosej nogi nie może być mniejszy niż 18°.
W praktyce, także ze względu na parametry wytrzymałościowe, stosuje się tu płytki typu gres czy gres porcelanowy, które odznaczają się dobrą antypoślizgowością. Nie powinno się stosować w tego typu pomieszczeniach płytek szkliwionych, ich powierzchnia jest bowiem zbyt śliska, zwłaszcza w obecności wody. Odporność na ścieranie ma tu mniejsze znaczenie. Pod żadnym pozorem na podłogę nie wolno stosować płytek ściennych, mają one zbyt małą wytrzymałość (odporność mechaniczną) i są zbyt śliskie.
Elegancko wygląda także mozaika szklana czy porcelanowa. Należy jednak pamiętać, że nie wolno stosować mozaiki nakładanej metodą montażową lub drugostronną (po przyklejeniu modułu siatka pozostaje w warstwie zaprawy klejącej), ale tylko metodą licową (papier lub siatka są usuwane z powierzchni licowej przed spoinowaniem). Mozaika szklana klejona jest najczęściej na biały klej lub na klej epoksydowy.
Warto wspomnieć także o tendencjach pojawiających się zwłaszcza w bardziej ekskluzywnych obiektach, a mianowicie stosowaniu kamieni naturalnych. Obok typowych dla kamieni naturalnych właściwości, trzeba wziąć także pod uwagę termiczne i chemiczne obciążenia wynikające zarówno z właściwości wody, jak i konieczności spełnienia wymogów sanitarno-higienicznych (czyszczenie i dezynfekcja).
Ze względów technicznych (właściwości i parametry) można stosować: granity i granodioryty (skały głębinowe), marmur, kwarcyt (skały metamorficzne), dolomity, wapienie, piaskowce (skały przeobrażone), bazalt, ryolit (skały wulkaniczne). Ich dobór, także ze względów estetycznych, jest zawsze indywidualny. W żadnym wypadku nie wolno stosować kamieni naturalnych nieposiadających odpowiednich badań, jasno stwierdzających, że dana okładzina cechuje się parametrami pozwalającymi na takie jej zastosowanie.
Warto podkreślić, że układanie kamieni naturalnych (metodą buttering-floating – nakładanie kleju na podłoże i płytę lub stosowanie klejów upłynnionych) oraz zastosowanie odpowiednich do tego celu zapraw klejących i spoinujących wymaga zarówno odpowiedniej praktyki, jak i wiedzy o właściwościach kamieni naturalnych, a także stosowanych do ich układania zapraw.
Nie jest to łatwe, biorąc pod uwagę fakt, że nie wszystkie właściwości kamieni naturalnych zostały poznane, w błąd mogą wprowadzić (i wprowadzają) oznaczenia handlowe i sugerowane właściwości oraz możliwości zastosowania. Ważne jest m.in. zwrócenie uwagi na możliwość pojawienia się przebarwień wynikających z kontaktu z zaprawami klejącymi. Ta cecha wymusza zarówno klejenie na pełne podparcie, jak i stosowanie specjalnych klejów (alternatywą jest zastosowanie kamieni niewrażliwych na przebarwienia.
Na przykład granit może, ale nie musi być wrażliwy na przebarwienia, podobnie marmur). Powinny to być przede wszystkim zaprawy nie tylko szybkowiążące, ale i szybkoschnące. Skraca się w ten sposób czas, w którym woda może swobodnie penetrować kapilary płytki kamiennej. Współczesne zaprawy klejące przeznaczone do kamieni naturalnych mają w swoim składzie także dodatki pozwalające na znaczną redukcję wody, która zapewnia tylko odpowiednie własności aplikacyjne, a nie jest potrzebna do reakcji wiązania i twardnienia.
Analogiczna sytuacja może się zdarzyć przy zastosowaniu nieodpowiedniej zaprawy spoinującej lub elastycznej masy dylatacyjnej. Także tu konieczne jest stosowanie materiałów przeznaczonych do okładzin z kamieni naturalnych.
Końcowym etapem prac jest wypełnienie dylatacji elastycznymi masami. Należy tu stosować masy silikonowe do pomieszczeń mokrych. Cechują się one podwyższoną odpornością na wodę i środki czyszczące.