Dofinansowanie do zakupu nowych urządzeń grzewczych – aktualne programy wsparcia

„Czyste Powietrze” a zastosowanie nowoczesnych urządzeń grzewczych

W 2022 roku kontynuowany będzie program „Czyste Powietrze” – rządowy program dofinansowania wymiany starych, nieefektywnych źródeł ciepła na źródła nowoczesne. Dotacje przysługują na następujące urządzenia [1]:

• kotły kondensacyjne gazowe lub olejowe (klasa efektywności energetycznej min. A);
• kotły na biomasę (nie przysługują już dotacje na kotły węglowe) o klasie efektywności energetycznej min. A+ oraz co najmniej klasy 5 [2].
  Wyższą dotację można uzyskać do zakupu i montażu kotła na pelet drzewny o obniżonej emisyjności cząstek stałych (≤ 20 mg/m3);
• pompy ciepła typu powietrze/powietrze, o klasie efektywności energetycznej min. A+ (dla klimatu umiarkowanego);
• pompy ciepła powietrze/woda, o klasie efektywności energetycznej min. A+ (dla temperatury zasilania 55°C). Dla pomp ciepła o podwyższonej klasie efektywności energetycznej obowiązuje wyższy poziom dotacji;
• gruntowe pompy ciepła:
  - grunt/woda (solanka/woda) lub
  - woda/woda,
  traktowane jako urządzenia o podwyższonej klasie efektywności energetycznej (A++);
• ogrzewanie elektryczne inne niż pompa ciepła, np. kotły elektryczne;
• kolektory słoneczne mające certyfikat europejskiego znaku jakości „Solar Keymark” lub certyfikat równoważny.

Dotacja może być przyznana także na wykonanie w istniejącym budynku systemu wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła o klasie efektywności energetycznej min. A, nawet bez konieczności wymiany źródła ciepła, jeśli istniejące źródło nie jest oparte na paliwach stałych albo spełnia wymagania co najmniej klasy 5 [2].

Zastosowane urządzenia grzewcze muszą spełniać również docelowe wymagania obowiązujące na danym terenie aktów prawa miejscowego, np. uchwał antysmogowych [3]. W niektórych gminach wymogi dotyczące urządzeń mogą być bardziej szczegółowe, a nawet ostrzejsze niż wymagania samego programu.

Konkretne urządzenia spełniające wymagania programu można znaleźć także na internetowej liście zielonych urządzeń i materiałów (ZUM), prowadzonej przez Instytut Ochrony Środowiska. Nie jest ona jednak kompletna, ponieważ producenci urządzeń zgłaszają swój wyrób na tę listę dobrowolnie.

Program „Czyste Powietrze” dostępny dla coraz większej grupy beneficjentów

Beneficjentami programu są właściciele i współwłaściciele domów jednorodzinnych, których dochód roczny nie przekracza 100 tys. zł. Gospodarstwom o dochodach na osobę do 1563,60 zł (gospodarstwa wieloosobowe) lub do 2189,04 zł (gospodarstwo jednoosobowe) przysługuje podwyższony poziom dofinansowania, pod warunkiem uzyskania zaświadczenia z urzędu gminy o wysokości dochodu.

Od 2022 r. pojawi się komponent skierowany do osób najuboższych – dochód uprawniający do najwyższego poziomu wsparcia ma wynosić do 900 zł (gospodarstwa wieloosobowe) lub do 1260 zł (gospodarstwa jednoosobowe) na osobę. Inną (alternatywną) możliwością uprawniającą do skorzystania z tego poziomu dofinansowania będzie ustalone prawo do otrzymywania zasiłku stałego, zasiłku okresowego, zasiłku rodzinnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego [4]. Chodzić ma nie tylko o wysoką wartość dotacji, tj. 90% kosztów kwalifikowanych i maksymalną kwotę 69 tys. zł [4], ale także o prefinansowanie inwestycji.

Dla osób najuboższych mechanizm refinansowania, kiedy beneficjent musi najpierw wyłożyć pieniądze, a dopiero potem uzyskać zwrot części kosztów, stanowi istotną barierę.

Na realizację przedsięwzięcia można też uzyskać tzw. kredyt antysmogowy. Mając przyznany taki kredyt, można uzyskać dotację na jego częściową spłatę. Wówczas wniosek o dotację składa się do WFOŚiGW za pośrednictwem banku. Dla ścieżki bankowej warunki dofinansowania różnią się nieco od ścieżki tradycyjnej.

Program dla wspólnot mieszkaniowych i właścicieli mieszkań

W I kwartale 2022 r. ma ruszyć program skierowany do wspólnot mieszkaniowych i właścicieli lokali mieszkalnych w budynkach wielorodzinnych. Poprzedziły go tzw. pilotaże antysmogowe w 2021 r. [5, 6], w których dotacje przysługiwały zarówno wspólnotom liczącym od 3 do 20 lokali, jak i właścicielom lokali mieszkalnych.

Nie są jeszcze znane zasady przyznawania dofinansowania w nowym programie. Możliwe, że poziom finansowania dla właścicieli lokali będzie wyższy niż dla właścicieli domów (tak jak podczas pilotażu). Dla wspólnot wysokość i intensywność dofinansowania zależała m.in. od zakresu przedsięwzięcia oraz liczby lokali [5, 6].

Program „Moje Ciepło” dla domów o wyższym standardzie energetycznym

Program „Czyste Powietrze” obejmuje budynki istniejące i wymianę źródeł ciepła. Dlatego na ten rok (I lub II kwartał) zapowiadany jest program „Moje Ciepło”, który jest skierowany do inwestorów budujących nowe domy, w których zastosują oni pompy ciepła. Premiowane są tylko pompy ciepła. Choć ich popularność w Polsce wciąż rośnie – w 2020 r. sprzedano około 56,5 tys. sztuk tych urządzeń, natomiast prognoza na rok 2021 wskazuje na wzrost wynoszący 80–90% [7] – ich liczba powinna być jeszcze większa, aby osiągnąć założenia Europejskiego Zielonego Ładu [8].

Nowy program dotacji rządowych będzie prowadzony przez NFOŚiGW. Środki w programie „Moje Ciepło” mają wynosić 600 mln zł i pochodzić z potwierdzonej już II transzy wypłat z Funduszu Modernizacyjnego na lata 2021–2030 [9].

Dotacje mają otrzymać wszyscy wnioskodawcy, którzy spełnią wymagania formalne programu i złożą poprawny wniosek (do czasu wyczerpania środków). Dotacje mają wynosić do 30% kosztów kwalifikowanych zakupu i montażu nowej pompy ciepła, zaś ich maksymalna wartość – 7 tys. zł (dla pomp ciepła typu powietrze/woda) lub 21 tys. zł (dla gruntowych pomp ciepła – zarówno grunt/woda, jak i woda/woda).

Bardzo ważny jest wymóg spełnienia przez budynek podlegający dotacji podwyższonego standardu energetycznego. Wskaźnik rocznego zużycia nieodnawialnej energii pierwotnej na ogrzewanie, chłodzenie, oświetlenie, wentylację oraz produkcję c.w.u. (EP) musi być bardziej restrykcyjny niż w przypadku standardu WT 2021, według którego wynosi ona maks. 70 kWh/(m²·rok) dla nowych domów jednorodzinnych [10].

W pierwszym (przejściowym) roku funkcjonowania programu EP dla budynków, które mogą uzyskać dotację, ma wynosić maks. 63 kWh/(m²· rok), a w kolejnych latach maks. 55 kWh/(m²· rok). Choć wymóg ten ogranicza liczbę potencjalnych inwestorów uprawnionych do uzyskania dotacji, jest zgodny z regulacjami UE – wsparcie publiczne może być udzielane na działania przewyższające wymagania podstawowe przynajmniej o 20% [11].

Program „Mój Prąd” a nowelizacja ustawy o OZE

Funkcjonujący od 2019 r. program „Mój Prąd” przyczynił się do zwiększenia liczby mikroinstalacji fotowoltaicznych obsługujących domy jednorodzinne – udzielono już ponad 230 tys. dotacji [12]. W tym roku zainteresowanie to może zmaleć, ponieważ za sprawą nowelizacji ustawy o OZE [13] zmieniły się zasady rozliczania nadwyżek wyprodukowanego prądu.

Prosumenci mogli do tej pory automatycznie odprowadzać nadwyżki do sieci i rozliczać je z operatorem w systemie net-metering, zwanym też systemem opustów – nadwyżka produkowanej energii odprowadzana jest do sieci, a w okresach jej niedoboru prosument może „bezkosztowo” odebrać z sieci 80% oddanego wcześniej prądu (brakujące 20% to koszt przechowania prądu). Takie rozliczenie prosumentów nie jest jednak zgodne z zapisami dyrektywy RED II [13]. Dlatego po burzliwym procesie legislacyjnym Sejm uchwalił odpowiednią nowelizację ustawy o OZE.

Ustawa o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw [14] przewiduje, że rozliczenie metodą opustów jeszcze przez kolejnych 15 lat miałoby dotyczyć prosumentów, którzy do 31 marca 2022 r. zostali przyłączeni do sieci elektroenergetycznej lub do 31 marca 2022 r. złożyli poprawne zgłoszenie o przyłączenie.

Przejściowo rozliczenie metodą opustów dotyczyć będzie prosumentów, którzy zostali przyłączeni i wprowadzili po raz pierwszy prąd do sieci w okresie od 1 kwietnia do 30 czerwca 2022 r. Od 1 czerwca 2022 r. osoby te będą się rozliczać metodą net-billingu – tak samo jak prosumenci, którzy zostaną przyłączeni do sieci po 30 czerwca 2022 r. [15]. W systemie tym nadwyżki wyprodukowanej energii prosument sprzedaje po cenie hurtowej netto, a zamiast tę energię „odebrać”, kupuje ją po wyraźnie wyższej cenie detalicznej brutto.

Jednocześnie zapowiadana jest kolejna nowelizacja tej ustawy, mająca wydłużyć okres przejściowy dla osób korzystających z tzw. projektów parasolowych [16], które zapewniają zwrot od 60 do 80% kosztów inwestycji w domową mikroinstalację PV. Beneficjentami tego programu są gminy, które ogłaszają konkursy i podpisują umowy ze swoimi mieszkańcami.

Perspektywa zmian zasad rozliczeń spowodowała wśród osób korzystających z tych programów duże niepokoje i wahania dotyczące udziału w nich, co zdaniem samorządów mogło uniemożliwić ich skuteczną realizację.

Jednocześnie nowe podejście ma zdaniem Ministerstwa Klimatu zwiększyć zainteresowanie inwestorów tzw. autokonsumpcją i magazynowaniem energii w miejscu jej wytworzenia. Ma to uwzględnić czwarty nabór do programu „Mój Prąd”, zaplanowany na pierwszy kwartał 2022 r., z budżetem wynoszącym 1 mld zł przy poprzednich naborach.

Tak jak do tej pory program skierowany będzie do osób fizycznych (właścicieli i współwłaścicieli domów), które mają podpisaną kompleksową umowę z operatorem sieci elektroenergetycznej [17]. Dofinansowanie będzie można uzyskać nie tylko na domową mikroinstalację PV (do 50 kWp), ale także na magazyny energii elektrycznej, ciepła i chłodu; inteligentne systemy zarządzania energią w domu czy punkty ładowania (ładowarki) samochodów elektrycznych.

Nowością będzie też to, że zakres rzeczowy inwestycji będzie wpływał na wysokość dotacji. Premiowane będą instalacje z elementami umożliwiającymi wzrost autokonsumpcji (np. z ładowarkami do samochodów elektrycznych) oraz zwiększenie efektywności (np. poprzez wysokosprawne magazyny energii).

Przedstawione powyżej programy wsparcia nie wyczerpują listy zachęt finansowych do wdrażania nowoczesnych urządzeń grzewczych, są jednak najbardziej znaczące dla inwestorów indywidualnych.

Literatura

1. „Czyste Powietrze” – program priorytetowy – wersja obowiązująca od 1 lipca 2021 (wraz z Załącznikami 2 i 2a), Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
2. PN-EN 303-5, „Kotły grzewcze. Część 5: Kotły grzewcze na paliwa stałe z ręcznym i automatycznym zasypem paliwa o mocy nominalnej do 500 kW. Terminologia, wymagania, badania i oznakowanie”.
3. Uchwały antysmogowe, https://polskialarmsmogo­wy.pl/jak-wygrac-ze-smogiem/uchwaly-anty­smo­go­we (dostęp: 13.01.2022).
4. Załącznik nr 2b do Programu Priorytetowego „Czyste Powietrze”. Koszty kwalifikowane oraz maksymalny poziom dofinansowania dla Części 3) Programu dla Beneficjentów uprawnionych do najwyższego poziomu dofinansowania.
5. Program priorytetowy: Poprawa jakości powietrza w najbardziej zanieczyszczonych gminach – pilotaż, https://czystepowietrze.gov.pl/pszczyna-2021 (dostęp: 29.11.2021).
6. Program priorytetowy: Poprawa jakości powietrza poprzez wymianę źródeł ciepła w budynkach wielorodzinnych – pilotaż na terenie województwa dolnośląskiego, https://czystepowietrze.gov.pl/woj-dolnoslaskie-2021 (dostęp: 29.11.2021).
7. 108% wzrostu sprzedaży pomp ciepła typu powietrze/woda w 2020 r. w Polsce, https://portpc.pl/108-wzrostu-sprzedazy-pomp-ciepla-typu-powie-
trze-woda-w-2020-r-w-polsce/.
8. International Energy Agency, Net Zero by 2050. A Roadmap for the Global Energy Sector, May 2021.
9. „Będą dopłaty do pomp ciepła. NFOŚiGW uzyskał pieniądze z Funduszu Modernizacyjnego na realizację programu „Moje Ciepło” i pięciu innych inicjatyw”, https://www.gov.pl/web/nfosigw/beda-doplaty-do-pomp-ciepla-nfosigwuzyskal-pieniadze-z-funduszu-modernizacyjnego-na-realizacje-programu-moje-cieplo-i-pieciu-innych-inicjatyw (dostęp: 13.01.2022).
10. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwiet­nia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. DzU 2019, poz. 1065).
11. Interpelacja nr 27269 w sprawie programu „Moje Ciepło”, https://zpbas.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/interpelacja.xsp?documentId=18FACEA71D841A2CC125876100486A6A (dostęp: 13.01.2022).
12. T. Adamczewski, M. Jędra, „Mikroinstalacje na zakręcie. Jak zapewnić przyszłość energetyce rozproszonej w Polsce?” Wyd. Forum Energii, październik 2021 r.
13. Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (t.j. DzU 2021, poz. 670).
14. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (DzUrz UE nr L 328/82 z 21.12.2018).
15. Ustawa z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz nie­których innych ustaw (DzU 2021, poz. 2376).
16. Kancelaria Sejmu, Pełny zapis posiedzenia Komisji ds. Energii, Klimatu i Aktywów Państwowych z dnia 30 listopada 2021 r., druk nr 78.
17. Strona informacyjna programu „Mój Prąd”, https://mojprad.gov.pl (dostęp: 13.01.2022).

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!