Centrale rekuperacyjne – wymagania rynkowe
Rekomendacja Euroventu
Wymagania rynkowe z zakresu cenral rekuperacyjnych, fot. Alnor
Użytkownicy central rekuperacyjnych oczekują, że zyskają dzięki nim nie tylko odpowiednią jakość powietrza wewnętrznego, ale też zwiększenie efektywności energetycznej budynku. Przygotowana przez Eurovent rekomendacja pt. „Zgodność central wentylacyjnych dla budynków mieszkalnych z ekoprojektem i etykietowaniem energetycznym” wskazuje, jakie obowiązki ciążą na dostawcach central wentylacyjnych.
Zobacz także
Alnor Systemy Wentylacji Sp. z o.o. Strefowanie w rekuperacji – inteligentny system wentylacji
Cenisz nowe technologie i rozwiązania smart, zgodne z ideą energooszczędności? System rekuperacji ze strefowaniem SmartAIR to najbardziej efektywna instalacja wentylacyjna na rynku. System wentylacyjny...
Cenisz nowe technologie i rozwiązania smart, zgodne z ideą energooszczędności? System rekuperacji ze strefowaniem SmartAIR to najbardziej efektywna instalacja wentylacyjna na rynku. System wentylacyjny może bowiem samodzielnie regulować swoją pracę, na podstawie odczytów z czujników.
Joanna Ryńska Rekuperacja dla początkujących
Na centralę rekuperacyjną najlepiej zdecydować się na etapie projektu domu. Dobry projekt właściwy dla konkretnego domu przy odpowiednim doborze urządzeń (centrali, kanałów, elementów nawiewnych i wywiewnych)...
Na centralę rekuperacyjną najlepiej zdecydować się na etapie projektu domu. Dobry projekt właściwy dla konkretnego domu przy odpowiednim doborze urządzeń (centrali, kanałów, elementów nawiewnych i wywiewnych) zapewni pewność pracy całego systemu.
ECO Comfort Klimatyzacja: cena. Na co zwrócić uwagę, planując zakup klimatyzatora wraz z montażem w 2024 roku?
Montaż instalacji klimatyzacji jeszcze do niedawna wydawał się zarezerwowany dla nielicznych inwestorów, budujących swój dom, lub kojarzył się z inwestycjami przemysłowymi oraz budynkami użyteczności publicznej....
Montaż instalacji klimatyzacji jeszcze do niedawna wydawał się zarezerwowany dla nielicznych inwestorów, budujących swój dom, lub kojarzył się z inwestycjami przemysłowymi oraz budynkami użyteczności publicznej. Znaczący rozwój branży budowlanej oraz powiązane z nią rozwiązania instalacyjne sprawiły, że w ostatnich latach coraz większa liczba inwestorów budujących nowe nieruchomości mieszkalne lub modernizujących starsze obiekty podejmuje decyzję dotyczącą wykonania instalacji chłodniczej.
Rekomendacja Euroventu pt. „Ecodesign and Energy Labelling compliance of bidirectional RVUs. Requirements for suppliers and effective monitoring by MSAs” [1] omawia kwestię egzekwowania wymagań dotyczących ekoprojektu i etykietowania energetycznego dla dwukierunkowych urządzeń wentylacyjnych do budynków mieszkalnych, wprowadzanych i oddawanych do użytku na rynku unijnym. Informacje zawarte w tym dokumencie mają pomóc w zastosowaniu lepszych i mniej energochłonnych mieszkaniowych urządzeń wentylacyjnych. To bogate i uporządkowane źródło informacji dla wszystkich uczestników rynku i procesu budowlanego, a także poradnik dla organów nadzoru.
W rekomendacji zawarto wskazówki odnośnie do systemów wentylacyjnych dla budynków mieszkalnych (ang. RVU), wynikające z zapisów dyrektywy 2009/125/EC dot. ekoprojektu [2], rozporządzenia UE 1253/2014 w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla systemów wentylacyjnych [3], a także rozporządzenia UE 1254/2014 regulującego etykietowanie energetyczne central mieszkaniowych [4] oraz z pozostałej legislacji unijnej.
Czytaj też: Rekuperacja w domu jednorodzinnym
Pełna wersja rekomendacji dostępna jest na stronach Euroventu [1], a w poniższym opracowaniu przedstawiono informacje najważniejsze dla projektantów i instalatorów.
Produkty objęte rozporządzeniami UE 1253/2014 i 1254/2014
Wytyczne w zakresie ekoprojektu dla urządzeń wentylacyjnych zawarto w rozporządzeniu UE 1253/2014 [3]. Wymogi dotyczące etykietowania energetycznego wskazane są w rozporządzeniu EU 2017/1369 (ogólne) [5] i w rozporządzeniu EU 1254/2014 (dla central wentylacyjnych) [4]. Wymagania dyrektywy dotyczącej ekoprojektu obejmują wszystkie centrale wentylacyjne, a obowiązek etykietowania energetycznego – tylko centrale do budynków mieszkalnych.
System wentylacyjny do budynków mieszkalnych (RVU) to system, dla którego maksymalna wartość natężenia przepływu nie przekracza 250 m3/h lub maksymalna wartość natężenia przepływu mieści się w przedziale od 250 do 1000 m3/h, a jednocześnie producent deklaruje, że urządzenie przeznaczone jest do pełnienia funkcji wentylacji wyłącznie w budynkach mieszkalnych. Co ważne, rzeczywiste zastosowanie centrali nie ma znaczenia – urządzenie będące RVU zgodnie z kryterium przepływu, a zamontowane w budynkach innych niż mieszkalne, wciąż musi spełniać wszystkie wymagania dla central mieszkaniowych.
Natomiast dwukierunkowe urządzenia (systemy) wentylacyjne (ang. BVU) to urządzenia, które zapewniają przepływ powietrza między wnętrzem i zewnętrzem budynku, wyposażone zarówno w wentylator nawiewny, jak i wywiewny. Urządzenia dwukierunkowe o zasilaniu ≥ 30 W na strumień powietrza muszą mieć by-pass cieplny (do obejścia wymiennika lub sterowania jego pracą) – w przypadku wymienników obrotowych wymaganie to jest spełnione dzięki zastosowaniu sterowania prędkością rotora. Rozróżniane są też urządzenia kanałowe (urządzenie wentylacyjne odpowiadające za wentylację jednego lub więcej pomieszczeń, powietrze wentylacyjne rozprowadzane jest przez sieć przewodów) oraz bezkanałowe (urządzenie przeznaczone do wentylacji pojedynczego pomieszczenia, nie jest podłączone do kanałów oraz nie ma króćców podłączeniowych).
Dla tych dwóch rodzajów urządzeń inaczej wyznacza się maksymalne natężenie przepływu (w warunkach normalnych, tj. dla 20°C i 101 325 Pa, przy kompletnym urządzeniu z czystymi filtrami):
- w przypadku urządzeń kanałowych – przy różnicy zewnętrznego ciśnienia statycznego wynoszącej 100 Pa;
- w przypadku urządzeń bezkanałowych – przy najmniejszej różnicy ciśnienia całkowitego wybranej spośród wartości: 10, 20, 50, 100. 150, 200, 250 Pa, która jest równa lub nieco niższa niż zmierzona różnica ciśnienia.
Informacje wymagane zgodnie z rozporządzeniami 1253/2014 i 1254/2014 muszą się znaleźć w dokumentacji technicznej oraz na powszechnie dostępnych stronach internetowych producentów, autoryzowanych przedstawicieli i importerów. Informacje zamieszczone na stronach, w tym etykieta energetyczna, muszą być takie same jak informacje zawarte w dokumentacji technicznej, a dodatkowo zawierać szczegółową instrukcję demontażu urządzenia.
Zgodność central wentylacyjnych dla budynków mieszkalnych z wymaganiami
Centrale wentylacyjne nie mają normy zharmonizowanej w rozumieniu rozporządzenia o wprowadzaniu wyrobów budowlanych do obrotu (tzw. rozporządzenia CRP) [6]. Oznacza to, że za zapewnienie zgodności produktu z dyrektywą ekoprojekt [2] odpowiada dostawca – stosując oznakowanie CE i przedstawiając deklarację zgodności, potwierdza on, że spełnione zostały odpowiednie wymagania, w tym procedury oceny zgodności.
Dostawcy, których dotyczą wymagania legislacji, to:
- producenci mający siedzibę w UE;
- importerzy mający siedzibę w UE, jeśli producent znajduje się poza UE;
- autoryzowani przedstawiciele mający siedzibę w UE oraz pisemne upoważnienie producenta do wykonywania zadań legislacyjnych w jego imieniu;
- instalatorzy/wykonawcy, który kupują produkt bezpośrednio od producenta spoza UE i montują go na terenie UE;
- „operatorzy ekonomiczni” (pojęcie związane m.in. z handlem elektronicznym), czyli osoby fizyczne lub prawne odpowiadające za tzw. fulfilment (obsługę zleceń przez podmiot zewnętrzny), niebędące właścicielami produktu, ale świadczące co najmniej dwie z następujących usług: magazynowanie, pakowanie, adresowanie i wysyłka.
Dostawca musi wdrożyć procedurę potwierdzenia zgodności dotyczącej projektu i wykonania urządzenia. Procedury potwierdzania zgodności opisano w dyrektywie (załącznik IV i V) [2] i rozporządzeniu [3]. Nie wymagają one potwierdzania zgodności przez jednostkę notyfikowaną. Oznacza to, że zgodność produktu z wymaganiami ocenia sam producent, który także przeprowadza (lub zleca zewnętrznemu laboratorium badawczemu) badania i deklaruje pełną odpowiedzialność za spełnienie przez produkt wymagań.
Od dostawcy wymagane jest również stworzenie dokumentacji technicznej umożliwiającej ocenę zgodności centrali wentylacyjnej z obowiązującymi dla niej wymaganiami. Należy wskazać, czy informacje zawarte w dokumentacji technicznej wynikają z obliczeń, czy przybliżeń bazujących na innych urządzeniach, i podać szczegóły obliczeń/przybliżeń, a także wskazać, jak sprawdzono dokładność obliczeń lub przybliżeń. Dokumentację dotyczącą przebiegu badania zgodności należy przechowywać przez 10 lat od produkcji ostatniego urządzenia i udostępniać organom nadzoru.
W zakresie nadzoru nad produkcją producent powinien podjąć wszystkie środki zapewniające jej zgodność ze specyfikacją projektu wskazaną w dokumentacji technicznej i wymaganiami ekoprojektu wskazanymi w rozporządzeniu EU 1253/2014. Wybór sposobu zakładowej kontroli jakości nie został określony, jednak zdaniem członków Euroventu minimalnym środkiem zapewniającym zgodność produkcji powinno być wdrożenie i stosowanie zatwierdzonego systemu zarządzania jakością, np. zgodnego z PN-EN ISO 9001 [7].
Dokumentacja musi zawierać:
- ogólny opis urządzenia i jego planowane zastosowanie;
- specyfikację wykonania produktu odnoszącą się do aspektów związanych z ekoprojektem;
- listę odpowiednich norm zharmonizowanych zastosowanych w całości lub częściowo albo opis rozwiązań zastosowanych w celu spełnienia wymagań, jeśli nie zastosowano norm zharmonizowanych lub nie są one dostępne;
- wyniki przeprowadzonych pomiarów i obliczeń związane z ekoprojektem, w tym szczegóły dotyczące zgodności z wymaganiami. Obliczenia jednostkowego zużycia energii (JZE) należy przeprowadzić zgodnie z załącznikiem VIII do rozporządzenia UE 1253/2104 [3];
- informacje produktowe zgodnie z załącznikiem IV do rozporządzenia UE 1253/2104 [3].
Etykieta efektywności energetycznej i karta produktu
Zgodnie z rozporządzeniem 1254/2014 [4] każda centrala wentylacyjna dla budynków mieszkalnych wprowadzana na rynek UE musi mieć drukowaną etykietę energetyczną (co najmniej na opakowaniu urządzenia), co ma ułatwiać klientom wybór urządzeń najbardziej efektywnych energetycznie. Za etykietowanie odpowiada dostawca urządzenia.
Format i zawartość etykiety wskazano w załączniku III do rozporządzenia 1254/2014 [4]. Musi ona zawierać następujące informacje:
- nazwa dostawcy;
- określenie modelu;
- klasa efektywności energetycznej (od A+ do G) wyznaczona w oparciu o wartość JZE;
- maksymalny przepływ powietrza (wartość pomierzona);
- poziom mocy akustycznej przy bazowym przepływie powietrza (wartość pomierzona).
Konieczna jest także karta produktu (co najmniej na opakowaniu urządzenia), której zapewnienie również jest obowiązkiem dostawcy. Karta produktu powinna stanowić część broszury produktowej lub innej dokumentacji, a karta elektroniczna musi być dostępna dla sprzedawców na powszechnie dostępnej stronie internetowej. Informacje zawarte w karcie produktu zostały wskazane w załączniku IV do 1253/2014.
Deklaracja zgodności
Obowiązkowym dokumentem jest także deklaracja zgodności – pisemne potwierdzenie i podjęcie przez producenta odpowiedzialności, że produkt jest zgodny z wymaganiami prawnymi UE. Deklaracja powinna zawierać następujące informacje:
- nazwa i adres producenta lub jego autoryzowanego przedstawiciela;
- opis modelu umożliwiający jego jednoznaczną identyfikację (może zawierać także kolorowe zdjęcie);
- wskazana legislacja, z którą produkt jest zgodny;
- odniesienia do norm zharmonizowanych (jeśli takie są) oraz innych norm i specyfikacji technicznych;
- określenie i podpis osoby upoważnionej ze strony producenta lub jego autoryzowanego przedstawiciela;
- data wydania deklaracji.
Poza wymaganiami ekoprojektu i etykietowania energetycznego, dostawca oznaczający swoje wyroby znakiem CE musi spełniać także wymagania innych aktów prawnych wymienionych poniżej.
Dyrektywa niskonapięciowa – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/35/EU [8] – ma zastosowanie do central typowo mieszkaniowych (do użytku prywatnego) bez sterowania zdalnego za pomocą modułu radiowego. Natomiast do central przeznaczonych zarówno do użytku domowego, jak i komercyjnego zastosowanie ma dyrektywa maszynowa [9]. Nie stosuje się wówczas wymogów dyrektywy niskonapięciowej, należy jednak spełnić wymagania tej dyrektywy wskazane w dyrektywie maszynowej.
Dyrektywa zgodności elektromagnetycznej – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/30/EU [10] – ma zastosowanie dla urządzeń bez sterowania zdalnego radiowego. Deklaracja zgodności powinna wymieniać normy zharmonizowane zastosowane przy opracowaniu produktu w tym zakresie.
Dyrektywa wyposażenia radiowego – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/53/EU [11] – dotyczy urządzeń z modułem radiowym zdalnego sterowania. Wówczas w deklaracji zgodności wymienia się tę dyrektywę, a dyrektywy niskonapięciowa i zgodności elektromagnetycznej nie mają zastosowania.
Należy uwzględnić także dyrektywę RoHS – dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/65/EU [12] – i wskazać w deklaracji zgodności wymagane przez nią kryteria, które mają zastosowanie dla danego urządzenia.
Mieszkaniowe centrale wentylacyjne muszą spełniać również wymagania dyrektywy 2012/19/EU dotyczącej zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego [13] oraz rozporządzenia REACH w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów [14]. Jednak wymagań tych dwóch aktów prawnych nie trzeba uwzględniać w deklaracji zgodności.
Baza EPREL
Od 2019 r. producenci central wentylacyjnych, których dotyczy obowiązek etykietowania energetycznego, zgodnie z rozporządzeniem (EU) 2017/1369 muszą przed wprowadzeniem produktów na rynek EU zarejestrować je w europejskim rejestrze etykiet energetycznych (EPREL – European Product Registry for Energy Label), prowadzonym przez Komisję Europejską. Baza EPREL ma ułatwiać klientom pozyskiwanie informacji rynkowej, a organom nadzoru – prowadzenie kontroli. Wśród obowiązkowych informacji znaleźć tam można:
- ogólny opis modelu urządzenia, pozwalający jednoznacznie je zidentyfikować;
- dokumenty odniesienia lub opis warunków badań;
- wymagane środki ostrożności podczas montażu, instalacji, konserwacji lub testowania modelu;
- zmierzone parametry techniczne i wykonane na ich podstawie obliczenia.
Co ważne, znaczna część informacji potrzebnych do potwierdzenia zgodności jest dostępna dla organów nadzoru, a obywatele mogą się zapoznać z danymi pochodzącymi z etykiet energetycznych – baza jest dostępna publicznie od maja 2022 r. pod adresem https://eprel.ec.europa.eu/[15].
Wymagania dotyczące central wentylacyjnych dla budynków mieszkalnych
Zgodnie z załącznikiem IV rozporządzenia EU 1253/2014 [3], w karcie produktu systemów wentylacyjnych przeznaczonych do budynków mieszkalnych, a także w innych materiałach dostarczanych wraz z produktem (np. broszurze produktowej) powinny się znaleźć następujące informacje:
a) nazwa dostawcy lub znak towarowy;
b) nadany przez dostawcę identyfikator modelu, tj. kod, zazwyczaj alfanumeryczny, odróżniający określony model systemu wentylacyjnego przeznaczonego do budynków mieszkalnych od innych modeli o takim samym znaku towarowym lub z taką samą nazwą dostawcy;
c) jednostkowe zużycie energii (JZE) w [kWh/m2/rok], podane dla każdej stosownej strefy klimatycznej i klasy JZE;
d) deklarowany typ zgodnie z art. 2 niniejszego rozporządzenia (system jednokierunkowy lub dwukierunkowy);
e) rodzaj napędu zainstalowany lub przewidziany do instalacji (napęd wielobiegowy lub układ bezstopniowej regulacji prędkości obrotowej wentylatora);
f) rodzaj układu odzysku ciepła (przeponowy, regeneracyjny, brak);
g) sprawność cieplna odzysku ciepła (w [%] lub „nie dotyczy”, gdy produkt nie jest wyposażony w układ odzysku ciepła);
h) maksymalna wartość natężenia przepływu, w [m3/h];
i) pobór mocy napędu wentylatora, w tym wszystkich układów sterowania silnika, przy maksymalnym natężeniu przepływu [W];
j) poziom mocy akustycznej (LWA), w zaokrągleniu do najbliższej liczby całkowitej;
k) wartość odniesienia natężenia przepływu w [m3/s];
l) wartość odniesienia różnicy ciśnienia, w [Pa];
m) jednostkowy pobór mocy elektrycznej (JPM) w [W/(m3/h)];
n) rodzaj i typ sterowania zgodnie z odpowiednimi definicjami i klasyfikacją w załączniku VIII, tabela 1;
o) deklarowane współczynniki maksymalnych wewnętrznych i zewnętrznych przecieków powietrza (w [%]) w przypadku dwukierunkowych systemów wentylacyjnych lub stopień przeniesienia (tylko dla regeneracyjnych wymienników ciepła) oraz współczynniki zewnętrznych przecieków powietrza (w [%]) w przypadku kanałowych jednokierunkowych systemów wentylacyjnych;
p) stopień mieszania bezkanałowych dwukierunkowych systemów wentylacyjnych, w których nie przewidziano instalacji wewnątrzkanałowej po stronie nawiewu lub wywiewu powietrza;
q) umiejscowienie i opis mechanizmu wizualnego ostrzeżenia o konieczności wymiany filtra w przypadku RVU przeznaczonych do użytku z filtrami, w tym informacja podkreślająca znaczenie regularnej wymiany filtra dla wydajności i efektywności energetycznej systemu;
r) w przypżdego typu klimatu (umiarkowanego, ciepłego, chłodnego).
Pomiary i obliczenia należy prowadzić z zastosowaniem wiarygodnych, dokładnych i powtarzalnych metod, w miarę możliwości uwzględniając normy zharmonizowane. W zakresie badań i pomiarów niezbędnych do potwierdzenia zgodności z wymaganiami ekoprojektu i potrzebnych do obliczenia JZE nie ma konkretnych wymagań legislacyjnych dotyczących ich przebiegu. Zdaniem członków Euroventu, wiarygodność deklarowanych parametrów można zapewnić albo korzystając z własnego profesjonalnego laboratorium, albo zlecając badania akredytowanemu laboratorium zewnętrznemu.
Metody pomiarów i obliczeń zgodnych z rozporządzeniem EU 1253/2014 [3] zamieszczono także w komunikacie KE nr 2016/C 416/06 [16]. Przeprowadzając badania zgodnie z normami, należy je wskazać jako normy pomiarowe w deklaracji zgodności.
Tabela 1. Wpływ sterowania i innych czynników na jednostkowe zużycie energii JZE i klasę efektywności energetycznej centrali.
Parametry, które należy zbadać:
- Wartości natężenia przepływu (maksymalną i odniesienia) w [m3/h] – należy je wyznaczać zgodnie z normą PN-EN 13141-7:2021 [17] (dla urządzeń kanałowych) oraz PN-EN 13141-8:2022 [18] (dla urządzeń bezkanałowych).
- Całkowite (efektywne) zużycie mocy w [W], mierzone przy wartości odniesienia natężeniu przepływu i odpowiedniej różnicy ciśnienia zewnętrznego, zgodnie z normą PN-EN 13141-7:2021 [17] (dla urządzeń kanałowych) oraz PN-EN 13141-8:2022 [18] (dla urządzeń bezkanałowych). Pomiary uwzględniają całkowite zużycie mocy przez oba wentylatory, sterowanie (w tym zdalne) i urządzenia uzupełniające (np. silnik wymiennika obrotowego). Nie uwzględnia się natomiast dodatkowych urządzeń grzewczych stosowanych do odszraniania.
- Temperaturowa sprawność odzysku ciepła (ηt), mierzona przy wartości odniesienia natężenia przepływu, przy zrównoważeniu przepływów masowych, w suchych warunkach, przy różnicy temperatury zewnętrznej i wewnętrznej wynoszącej 13 K. Dla urządzeń kanałowych badania należy prowadzić zgodnie z normą PN-EN 13141-7:2021 [17], a dla urządzeń bezkanałowych – zgodnie z normą PN-EN 13141-8:2022 [18]. Warto podkreślić, że do określenia temperaturowej sprawności odzysku ciepła nie wolno stosować normy PN-EN 308 [19], co w przeszłości miało miejsce w niektórych krajach.
- Poziom mocy akustycznej (LWA) należy zmierzyć i podać dla każdej mieszkaniowej centrali wentylacyjnej, natomiast dla urządzeń bezkanałowych nie może ona przekraczać 40 dB przy wartości odniesienia przepływu powietrza. Poziom mocy akustycznej wyznacza się według normy: PN-EN ISO 9614-2 [20], PN-EN ISO 3744, PN-EN ISO 3746,PN- EN ISO 3743-1 lub PN-EN ISO 3741, przy czym najmniej kosztowna jest metoda zgodna z normą PN-EN ISO 9614-2 [20], z pomiarem natężenia dźwięku.
- Maksymalne zewnętrzne i wewnętrzne przecieki lub przeniesienia między strumieniami powietrza, które wpływają na sprawność temperaturową odzysku ciepła i wiarygodność pomiarów, można zbadać zgodnie z normą PN-EN 13141-7:2021. Co ważne, wpisując urządzenia z regeneracyjnym wymiennikiem ciepła do bazy EPREL, podaje się tylko wartość przeniesienia między strumieniami.
Parametrem, który wymaga obliczenia, jest jednostkowe zużycie energii (JZE), określane według procedury wskazanej w załączniku VIII do rozporządzenia 1253/2014 [3]. W przypadku klimatu umiarkowanego nie może ono być wyższe niż 20 kWh/(m2·rok). JZE odzwierciedla ilość energii zużytej przez wentylację na m2 powierzchni ogrzewanej. Wartość JZE zależy od kilku czynników, np. efektywności odzysku ciepła, zużycia prądu elektrycznego czy zastosowanej automatyki i sterowania. Na podstawie JZE określa się klasę efektywności energetycznej.
gdzie:
ta – liczba godzin pracy na rok, h/rok;
pef – wskaźnik energii pierwotnej (primary energy factor) w odniesieniu do wytwarzania i dystrybucji energii elektrycznej,
qnet – stopień zapotrzebowania netto na wentylację w przeliczeniu na m2 ogrzewanej powierzchni, m3/h/m2;
MISC – ogólny skonsolidowany wskaźnik odpowiadający danemu typowi systemu, obejmujący wskaźniki wydajności wentylacji, przecieków powietrza w kanałach i innych rodzajów przenikania powietrza, –;
CRS – czynnik rodzaju sterowania, –;
x – wykładnik, który uwzględnia nieliniowość stosunku oszczędności energii cieplnej do oszczędności energii elektrycznej, uzależnionego od właściwości silnika i napędu, –;
JPM – jednostkowy pobór mocy, kW/(m3/h);
th – liczba godzin w sezonie grzewczym, h;
ΔΤh – średnia wartość różnicy między temperaturą wewnątrz (19°C) a temperaturą na zewnątrz w sezonie grzewczym, pomniejszona o wartość korekcyjną 3 K w celu uwzględnienia zysku ciepła z energii słonecznej i ze źródeł wewnętrznych, K;
ηh – średnia efektywność energetyczna ogrzewania pomieszczeń, –;
cair – jednostkowa wydajność grzewcza powietrza o stałym ciśnieniu i stałej gęstości, kWh/(m3 · K);
qref – referencyjny stopień naturalnej wentylacji w przeliczeniu na m2 ogrzewanej powierzchni, (m3/h)/m2;
ηt – sprawność cieplna układu odzysku ciepła, –;
Qdefr – ilość energii grzewczej zużywanej rocznie do odszraniania 1 m2 ogrzewanej powierzchni, kWh/m2/rok; wyznaczana przy zastosowaniu zmiennoprądowego elektrycznego ogrzewania rezystancyjnego.
Na JZE szczególny wpływ ma czynnik rodzaju sterowania (CRS) – im niższa jest jego wartość, tym niższy wskaźnik JZE:
- 1 dla sterowania bez funkcji sterowania według potrzeb;
- 0,95 w przypadku sterowania według harmonogramu (interfejs do sterowania prędkością wentylatora/natężeniem przepływu);
- 0,85 w przypadku urządzeń z centralnym sterowaniem według potrzeb (regulacja prędkości wentylatorów i natężenia przepływu dla całego układu), w oparciu o wskazania co najmniej jednego czujnika (np. wilgotności lub jakości powietrza) – nie musi on być zintegrowany z centralą, ale musi się znaleźć na liście artykułów dostarczonych przez producenta;
- 0,65 w przypadku urządzeń z miejscowym sterowaniem według potrzeb i odrębną regulacją wentylacji dla stref lub pomieszczeń). W przypadku urządzeń kanałowych oznacza to zastosowanie co najmniej dwóch miejscowych czujników dla każdego pomieszczenia/strefy, w przypadku urządzeń bezkanałowych – po jednym takim czujniku. Centrala o wskaźniku CRS = 0,65 musi być wyposażona w odpowiedni sterownik, umożliwiający ciągłą regulację prędkości wentylatora oraz współpracę z czujnikami i urządzeniami kanałowymi (np. klapami i regulatorami). Na liście artykułów dostarczanych przez producenta wraz z centralą muszą być co najmniej dwa czujniki i co najmniej dwie przepustnice, które mogą podlegać automatycznemu sterowaniu.
Istotny jest także sposób regulacji prędkości wentylatorów – od braku takiej regulacji, przez dwustopniową i wielostopniową (czyli mającą min. 3 stopnie regulacji), po płynną. Najniższy wskaźnik JZE uzyskuje się przy regulacji płynnej, najwyższy przy braku regulacji.
Wpływ najważniejszych składników równania na wartość JZE oraz klasę efektywności energetycznej zamieszczono w tabeli 1 [1].
Warto także podkreślić, że na faktyczną wartość JZE ma wpływ stan filtrów, dlatego wymaga się, żeby urządzenia wentylacyjne wyposażone w filtry miały także wizualne ostrzeżenie o konieczności ich wymiany.
Eurovent wskazuje, że ważny jest każdy składnik równania pozwalającego na wyliczenie JZE i wyrażenie go we właściwych jednostkach, np. JPM we wzorze wyrażony jest w [kW/(m³/h)], a w karcie produktu – w [W/(m³/h)].
Problem zgodności central wentylacyjnych z wymaganiami
Zgodnie z bazami danych Eurovent Market Intelligence, w 2019 r. na rynku unijnym działało ponad 150 producentów dwukierunkowych urządzeń wentylacyjnych [1]. Sektor ten rozwija się bardzo szybko – rekuperatory stają się standardem w nowych budynkach mieszkalnych, a realizacja unijnej strategii Fali renowacji jeszcze zwiększy to zapotrzebowanie. Małe centrale wentylacyjne są stosunkowo prostymi rozwiązaniami, dlatego wielu ich producentów to nieduże lokalne firmy, niemające wyspecjalizowanej kontroli jakości i działów B+R wyposażonych w laboratoria badawcze [1].
Jednocześnie wstępne wyniki prowadzonego od czerwca 2019 r. ogólnoeuropejskiego programu EEPLIANT3 (Energy Efficiency Compliant Products 2018 – Produkty zgodne z wymogami efektywności energetycznej) wskazują, że w sektorze domowych central wentylacyjnych 27% produktów nie spełniło wymogów dotyczących dokumentacji, a w sprzedaży online stwierdzono niezgodności w przypadku aż 75% produktów [21].
Badania rynkowe w poszczególnych krajach członkowskich obejmują najczęściej sprawdzenie dokumentacji, a weryfikacja parametrów central w laboratorium następuje dopiero po stwierdzeniu wysokiego ryzyka niezgodności urządzeń z wymaganiami (np. stwierdzenie wartości niespójnych z innymi parametrami). Według danych Euroventu, najczęściej pojawiające się niezgodności dotyczą takich parametrów, jak jednostkowe zużycie energii (JZE), temperaturowa sprawność odzysku ciepła (t), poziom mocy akustycznej (LWA), a także klasy efektywności energetycznej wskazanej w etykiecie, która związana jest z wartością jednostkowego zużycia energii [1].
Znaczenie spełnienia wymagań
Producenci muszą prawidłowo zadeklarować parametry techniczne swoich urządzeń. Jeśli nie są one spełnione, wykonane z wykorzystaniem tych urządzeń systemy wentylacyjne nie będą pracowały z parametrami projektowymi, co może oznaczać niemożność spełnienia założeń w zakresie jakości powietrza czy zużycia energii.
Każdy dostawca może też dobrowolnie poddać swoje produkty certyfikacji w zewnętrznym systemie certyfikacji – taki zewnętrzny certyfikat stanowi potwierdzenie, że parametry i zgodność produktu z wymaganiami zostały sprawdzone niezależnie przez podmiot zewnętrzny i są zgodne z tym, co zapisano w dokumentach. Eurovent Certita Certification to wiodąca europejska niezależna organizacja certyfikująca produkty HVAC, działająca zgodnie z normą PN-EN ISO/IEC 17065 [22]. Wśród schematów certyfikacji jest także program dla dwukierunkowych domowych urządzeń wentylacyjnych. Poza parametrami wskazanymi w normie PN-EN 13141 [17, 18], certyfikowane parametry obejmują wszystkie wartości wymagane przez dyrektywę dot. ekoprojektu (m.in. JZE czy klasa efektywności energetycznej). Dane o produktach mających certyfikat Euroventu umieszczane są na publicznie dostępnej stronie internetowej. Monitorowanie zgodności produktów z wymaganiami ekoprojektu nie tylko chroni interesy użytkowników końcowych, ale też wyrównuje szanse dostawców.
***
Monitorowanie i weryfikacja zgodności mieszkaniowych central wentylacyjnych wprowadzanych na rynek UE jest zadaniem organów nadzoru rynku w państwach członkowskich. Działania te skupiają się przede wszystkim na weryfikacji wymagań dotyczących dokumentacji oraz deklaracji zgodności WE. Ich zadaniem jest nie tylko ochrona użytkowników produktów, ale też zapewnienie producentom równych szans na rynku. Wydajny system nadzoru nie pozwala nieuczciwym firmom na „oszczędności” w zakresie bezpieczeństwa produktu czy jego badań.
Działalność organów nadzoru reguluje rozporządzenie (EU) 2019/1020, a za organizację ich pracy odpowiada każde państwo członkowskie. Organy nadzoru rynku badają produkty, weryfikując prawidłowość ich oznaczeń i dokumentację, a w razie konieczności także własności, stosując badania laboratoryjne. Co ważne w przypadku central rekuperacyjnych, nie powinny one być badane w oderwaniu od instalacji, w której pracują, ponieważ od własności instalacji zależy rzeczywista charakterystyka pracy i działanie tych urządzeń.
***
Literatura
- Eurovent 20/1 – 2023 Ecodesign and Energy Labelling compliance of bidirectional RVUs. Requirements for suppliers and effective monitoring by MSAs, https://eurovent.eu/?q=content/eurovent-201-2023-ecodesign-and-energy-labelling-compliance-bidirectional-rvus-requirements (dostęp: 15.06.2023)
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE z dnia 21 października 2009 r. ustanawiająca ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów związanych z energią (przekształcenie) (Dz.Urz. UE L 285/10 z 31.10.2009)
- Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1253/2014 z dnia 7 lipca 2014 r. w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla systemów wentylacyjnych (Dz.Urz. UE L 337/8 z 25.11.2014)
- Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 1254/2014 uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/30/UE w odniesieniu do etykiet efektywności energetycznej systemów wentylacyjnych przeznaczonych do budynków mieszkalnych (Dz.Urz. UE L 337/27 z 25.11.2014)
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1369 z dnia 4 lipca 2017 r. ustanawiające ramy etykietowania energetycznego i uchylające dyrektywę 2010/30/UE (Dz. Urz. UE L 198/1 z dnia 28.07.2017)
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EWG (Dz. Urz. UE L 88/5 z dnia 4.04.2011)
- PN-EN ISO 9001:2015-10 Systemy zarządzania jakością. Wymagania
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 35/2014/EU z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do udostępniania na rynku sprzętu elektrycznego przewidzianego do stosowania w określonych granicach napięcia (Dz.Urz. UE L 96/357 z 29.03.2014)
- Dyrektywa 2006/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 maja 2006 r. w sprawie maszyn, zmieniająca dyrektywę 95/16/WE (przekształcenie) (Dz.Urz. UE L 157/24 z 9.06.2006)
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/30/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do kompatybilności elektromagnetycznej (wersja przekształcona) (Dz.Urz. UE L 96/79 z 29.03.2014)
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/53/UE z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich dotyczących udostępniania na rynku urządzeń radiowych i uchylająca dyrektywę 1999/5/W (Dz.Urz. UE L 153/62 z 22.05.2014)
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/19/UE z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (WEEE) (przekształcenie) (Dz.Urz. UE L 197/38 z 24.07.2012)
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/65/UE z dnia 8 czerwca 2011 r. w sprawie ograniczenia stosowania niektórych niebezpiecznych substancji w sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (przekształcenie) (Dz.Urz. UE L 174/88 z 1.07.2011)
- Rozporządzenie (WE) 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) i utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE (Dz.Urz. UE L 396 z 30.12.2006)
- EPREL – europejski rejestr produktów do celów etykietowania energetycznego, https://eprel.ec.europa.eu/screen/home (dostęp: 15.06.2022)
- Komunikat Komisji w ramach wykonania rozporządzenia Komisji (UE) nr 1253/2014 w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla systemów wentylacyjnych oraz wykonania rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) nr 1254/2014 uzupełniającego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/30/UE w odniesieniu do etykiet efektywności energetycznej systemów wentylacyjnych przeznaczonych do budynków mieszkalnych (2016/C 416/06) (Dz.Urz. UE C 416/16 z 11.11.2016)
- PN-EN 13141-7:2021-09 Wentylacja budynków. Badania właściwości użytkowych elementów/wyrobów do wentylacji mieszkań. Część 7: Badania właściwości użytkowych przewodowych urządzeń nawiewno-wywiewnych wentylacji mechanicznej (z odzyskiwaniem ciepła)
- PN-EN 13141-8:2021-09 Wentylacja budynków. Badania właściwości użytkowych elementów/wyrobów do wentylacji mieszkań. Część 8: Badanie właściwości bezkanałowych urządzeń mechanicznych nawiewu i wywiewu (uwzględniono odzysk ciepła) do instalacji wentylacji mechanicznej dla pojedynczych pomieszczeń
- PN-EN 308 Wymienniki ciepła. Procedury badawcze wyznaczania wydajności urządzeń do odzyskiwania ciepła w układzie powietrze-powietrze i powietrze-gazy spalinowe
- PN-EN ISO 9614-2:2000 Akustyka. Wyznaczanie poziomów mocy akustycznej źródeł hałasu na podstawie pomiarów natężenia dźwięku. Metoda omiatania
- Work Package 10 – Concerted market surveillance action for product group „Ventilation Units”, https://eepliant.eu/index.php/new-products/ventilation (dostęp: 22.05.2023)
- PN-EN ISO/IEC 17065 Ocena zgodności. Wymagania dla jednostek certyfikujących wyroby, procesy i usługi
Artykuł pochodzi z miesięcznika „Rynek Instalacyjny” 6/2023